Адыгэхэм зауэр я нат1эуэ я гъащ1эр яхьащ.
Зы лъэхъанэ, Тэнрэ Индылыжьрэ я зыхуакур адыгэхэм я шы гуартэхэм и хъуп1эу щыту, Хэкум и гъунап1къэхэр зы лъэныкъуэк1э Каспийм, адрей лъэныкъуэк1э Хы ф1ыц1эм еуал1эуэ щытащ.
Хэкур зэрыпхъуак1уэхэм щахъумэн папщ1э зауэшхуэхэр ирахьэк1ук1ащ адыгэхэм, л1эщ1ыгъуэк1эрэ ек1уэк1а а зауэ лъэхъанэхэм, лъэпкъым нэхъ хэплъыхьауэ, нэхъ жыджэри хэтхэм щыщхэу бжыгъэншэуэ ц1ыхум я псэр щатащ.
Адыгэхэм лъапсэрыхыр къыхуэзгъэк1а а зауэхэм адыгэхэм я бжыгъэр апхуэдизу хигъэщ1ати, тхыдэтх лъэпкъыл1 Исмейл Беркъукъу, " Тхыдэм Къыхэщ Кавказыр " зи ц1э и тхылъ гъуэзэджэм ар щыже1э, " 1850 гъэхэр къыщысам, лъэпкъым пашэ хуэхъуу лъэпкъыр зэрихьэну л1ыщхьэ Хэкум къинэжатэкъым " жери..
1864 гъэр...
Урыс Пащтыхьыгъуэм и л1ык1уэу Кавказым ягъэк1уа, пащтыхьым и къуэш Грандюк Мишел, зауэ лъы гъажэм къелыу Хэкум къинэжа Адыгэ т1эк1ум зыхуегъазэри ар яжьыре1э, “Зы мазэм и к1уэц1ым Кавказыр фымыбгынэу щытмэ, Урысейм и щ1ып1э лъэныкъуэ куэдымк1э фыщызбгырадзынущ .." жери..
Е Хэкум фик1ынущ, е фыдгъэк1уэдыпэнущ !Ат1э арат къик1ыр абы..
Къуэк1ып1э лъэныкъуэм, Къасбий и 1уфэм къыщыщ1идза Урысей - Кавказ зэбэныныгъуэр, 1864 гъэм Хы ф1ыц1э 1уфэм деж щиухат. Хэтым нэхъ къысщ1эплъэурэ, хэтым нэхъ зыпыужьыурэ илъэс 279 хуэдизк1э ик1уат Урыс - Адыгэ зауэр..
Адыгэхэм я псэр халъхьэу я адэжь щ1ыналъэр зэрахъумэным яужь итахэ щхьэк1э, Урыс Пащтыхьыгъуэм Хэкур гущ1эгъуншэу къезауэри зы1эщ1егъэхьа. Зауэм щыгъуэ лъэпкъым щыщ ц1ыху куэдым я псэ ятат, Адыгэ Лъэпкъри къарууншэ хъуат..
Адыгэхэр 1эмалыншэт...
Ц1ык1у - ин, ц1ыхухъу- ц1ыхубз зэрыщыту, илъэс мин бжыгъэ куэд лъандэрэ зыщыпсэу я унэ, я жьэгу, я пщ1ант1э, я къуажэ, зэтк1эри къысщанэри гъуагуанэ гуауэм техьахэт. Жып1эк1э пхунэмыгъэсыну зыгуэрэт Адыгэхэм къалъыса лейр. Кхъухь хьэбыршыбырхэм ирауба ц1ыхухэр Уэсмэн къэралыгъуэм и хы 1уфэхэм атк1э - мытк1э щыракъухь..
Зыпкъырыхуауэ, зыпкъырыщэщауэ, зыпэжыжэуэ, зыпэ1эщ1эуэ..
Ныт1э, “ И унагъуэр хуагъэк1уэдащ “ жыхуа1эр апхуэдэракъэ? Нобэр къыздэсми, а зрикъухьа щ1ык1эм тету апхуэдэщ дунейпсо адыгэхэр..
nan
Yakup Temel Тэгъулан Екъуб