Adığe Koreografi Sanatı Geç Antik’e kadar uzanır. Dansçıların seyirciler üzerinde özel bir etkiye sahipolduğunu fark eden Aristo "Poetika"da (Sanat Öğretisi) şöyle der: "Onlar ritmik hareketlerle karakterleri, ruhsal durumları ve eylemi tasvir ediyorlar." Adığe dansının ulusal karakteri ve bu milletin kendisine özgü olan özsaygısını içerdiğini vurguladı.
Geleneksel Adığe Koreografi Sanatında bazı kurallar ve bireysel plastik şekille Adığe danslar birkaç çeşide ayrılabilir: Zefagh, Kabardey Kafe, İslamey, Kabardey İslamey, Zığetlat, Vuic, Tlhepeças. Antik Adığe danslarından biri Achekash en eski pagan döneminde bereket ve tarım tanrısı Thağelec onuruna düzenlenen dini bir ritüelle ilişkili olarak ortaya çıktı. "Achekashu" nun çevirisi Keçi dansıdır. Her kutlama vuicle bitirilirdi Dairesel bir danstı. Bu dansta daire içerisinde birbirlerinin ellerini tutarak, belirli bir ritimde hareket ederek yürürlerdi. Diğer danslarda temas yasakdı. Vuic? Antik Adığe Dansları "Ulusal Adığe Dansları" kitabında Araştırmacı Ş. S. Şu; Kendini güneşin çocuğu sayan Adığeler güneş şekli gibi olan daireye büyüsel değer verirlerdi. Hemen hemen birçok sayıda ve farklı modern Adığe halk danslarında, güneşe doğru hareket tarzında dansın hareketi izlenir. Böylece nesilden nesile aktarılan kareografik figürlerde yansıtılan güneş kültü yankısı modern Adığe sanatına girmiştir.
Adığe Khabze içerisinde insana, kendi duygu ve durumlarını gösterebilen Çerkesler'in dansı çok etkileyiciydi. Özellikle bu gençlerin kendilerini beğenen kızları davet edebildikleri eşli danslarda belirgindir. Gerçek hayatta olduğu gibi dansta da erkekler asil ve ölçülü, kadınlar ise zarif ve şıktı. Genç adam bir şövalye, genç kadın ise prenses idi. Adığe dansı iletişimi belirli düzeydeki birbirlerine bağlı gençlerin tanışma ve sosyalleşme biçimiydi. Örneğin, Zafagh kızla gencin ilk karşılaşmasıydı. Onun kareografik figürü, dansçıların yakınlaşma ve uzaklaşması mutlu bir gösteriydi. Bu dansın adı Türkçeye "karşılıklı gitmek " gibi çevirilir. İslamey en romantik danslardan biridir. Bu dansta çemberin etrafında birbirine büyük bir güvenle hareket ederek dans eden bir çift vardır. Çerkes Profesyonel Çağdaş Plastik Sanatı alanında, bu temel dansların eski Çerkes figürlerinin güncel yorumuyla, Adıgey Devlet Akademik Halk Dansları Topluluğu "Nalmes" ortaya çıkıyor. Rusya Federasyonu ve Adıgey Cumhuriyeti devlet sanatçısı ve grubun sanat yönetmenliğini yapan Muhamed Kulov, internet portalı "Roskultura" için Adığe dansı hakkında konuştu. Baştan pagan bir karakter taşıyan dans, insanın ortaya çıkışıyla doğdu. İnsanlar profesyonel kareografik bir sanat olmada yeni yollar düşünmeye başladı, geliştirdi. Adığelerde putperest inanışlar ve şıble gibi dinsel karakter taşıyan ayin olarak yapılan ilk dansları da vardı. Şimdiki günde biz, koruduğumuz, savunduğumuz, yeni kompozisyonlar ve görüntüler oluşturduğumuz tarihsel dini danslar temelinde geliştirilen zengin bir kareografik kültüre sahibiz. Nalmes, 75 yıldır var olan Çerkes gençlerinin favori topluluğu olarak plastik sahne ve kostümler aracılığıyla geleneksel tarzda müzikal formlu danslarda, koreografilerde çok deneyim kazanmıştır. Topluluk turnelerle dünyanın hemen hemen her kıtasında bulundu. Fransa, İtalya, Çek, Türkiye, İsrail, Amerika, Japonya, Hindistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Libya ve Suriye vs. ziyaret etti.
Tarih, ayin ve dini Çerkes dansları hakkında bilimsel bilginin yardımıyla inşa edilen "Nalmes"in oynadığı tüm oyunlar, bu yüzden eski orjinaline en yakındır. Topluluk kostümleri oluştururken Ulusal Adıgey Müzesi'nden malzemeleri kullanır.
NAFİSET SHKHALAKHO
ÇEV: ŞAGUJ HALE AKTAS
NART DERGİSİ 82. SAYI
'+Nafiset Shkhalakho
