Başkan Putin 30 Mayıs tarihinde Moskova`da bir toplantı düzenleyerek Kuzey Kafkasya Cumhuriyet ve eyalet liderleri ile kendisini temsilen bölgeye atadığı Viktor Kazantsev`i tanıştırdı. Adığey Başkanı Aslan Carım toplantı sonrası Maykop`ta bir basın toplantısı yaparak konu hakkında bilgi verdi ve gazetecilerin sorularını cevaplandırdı.

Carım`ın açıklamasına göre Başkan Putin liderlerle yaptığı toplantıda temsilcisinin Yerel yönetimlerle Merkez arasındaki zincire eklenmiş yeni bir halka olmadığını, aksine Merkez ile yerel yönetimler arasındaki işbirliğini ve bağları güçlendirici bir unsur olduğunu özellikle belirtti. Carım bu ayrımın önemli olduğunu zira gerçeğin merkezi medyanın göstermek istediği şekilde olmadığını dile getirdi.
Cumhurbaşkanı Temsilcisinin asli görevinin Cumhuriyetlerde bulunan federal devlet organlarının işlerini düzene sokmak, onlara güç katmak ve işleyişlerini düzeltmek olacak.
Cumhurbaşkanı Temsilcisinin bölgesinde ne gibi bir yapılanmaya gideceğini temsilci kendisi belirleyecek ve bu konuda şimdiden bir şey söylemek mümkün değil.
Carım konuşmasında bir konuya daha dikkat çekti. Rusya'nın devlet sisteminde değişiklik yapılması ile ilgili olarak hazırlanan 4 yasa taslağından üçü Duma`ya sevk edilmiş durumda. Dördüncüsünün Duma`ya gönderilmesinden Putin vazgeçmiş bulunuyor. Geri çekilen bu yasa taslağına göre Cumhuriyetlerde bulunan Federal Devlet Organlarına Yerel Yönetim liderinin görüsü alınmadan doğrudan Merkezden atama yapılabilecekti. Bu durumda yerel yönetim liderlerinin etkinlikleri büyük ölçüde azalmış olacaktı.
Görüşmelerde Cumhuriyet liderleri Putin`e kendi görüşlerini ilettiler. Başkan Carım da Putin'e şu görüşünü iletti. Gerek Rusya Federasyon Meclisine göndereceği bildiride ve gerekse medyada herkesin açıklıkla anlayabileceği şekilde ülkede kabul görmüş ve yerleşmiş bulunan federal prensiplerin asla değiştirilmeyeceği ve dokunulmayacağını dile getirmesi.
Başkan Carım Federasyon Meclisinin oluşturulması ile ilgili yasa teklifi hakkında kendi görüşlerini anlattı ve toplantıya katılan liderlerin bu konuya büyük bir dikkat ve titizlikle yaklaşılması ve çözümlenmesi konusunda görüş bildirdiklerini söyledi. Bu konuda Duma`ya götürülen yasa teklifine alternatif yaklaşımları olanlar da vardı ve onlar çoğunluktaydı. Bunlara göre Yerel Yönetimlerin Başkanları ile yasama organlarının başkanlarının Federasyon Meclisi üyelikleri korunacaktı ancak onlar meclisin her toplantısına katılmak zorunda olmayacaklardı. Onların toplantıların beşte birine katılmaları yeterli olacaktı.
Yerel Yönetim Başkanları ile Yasama Meclisi başkanlarının bir suç işlemeleri halinde görevden alınabilmeleri ile ilgili ikinci yasa teklifi üzerinde yapılan görüşmelerde de konunun önemine binaen üzerinde dikkat ve titizlikle durulması gerektiği belirtilmişti.
Carım federal yasalarda dikkate alınmasını istediği üç hususu da Putin`e ilettiğini belirtti. Bunlar, Adığey için büyük önem arz eden Paritet (halklar arası eşitlik) ilkesine göre parlamento ve devlet organlarının oluşturulması. Bu ilke Adığey'de 1991 yılından beri uygulanmakta olup bir anayasa hükmü haline de gelmiş bulunuyor. Ancak bu uygulama Rusya Federasyonu anayasası ve seçim yasası ile uyuşmuyor ve bu nedenle de değiştirilmesi gerekiyor. Cumhuriyetimizde bu uygulamayı değiştirmeye kalkmanın iyi sonuçlar getirmeyeceği de belli.
İkinci konu Cumhuriyetin iki resmi dili olması sorunu. Üçüncüsü ise göçmen sorunu olup bu problem halen Adığey Başkanının kararnamesi ile çözülüyor. Bu sorunlar eğer federal yasalarla çözüme kavuşturulmazsa Adığey'in bu yasalarını değiştirmesi gerekecek. Bu da toplumsal barışımızı bozacak. Bu durumda merkezde cumhuriyetlerin özel durumlarının göz önüne alındığı yasal düzenlemelerin yapılması gerekiyor. Bu ihtiyaç sadece Adığey için değil Karaçay-Çerkes, Dağıstan ve başkaları için de mevcut.
Başkan Putin de toplantıda Cumhuriyetlerin kendilerine özgü özellikleri üzerinde durarak buna İnguşetya'da çok kadınlı evliliğe izin veren uygulamayı örnek gösterdi. Ancak federal yasalarda cumhuriyetlerin özel koşullarının gözetilmesi görüşünü de destekledi.
Başkan Carım Aslan daha sonra gazetecilerin sorularını cevaplandırdı.
Cumhurbaşkanı Temsilcisi Cumhuriyetlerdeki federal devlet organlarını yönetecek, onlar için kurallar koyacak. Bu organlar çoğu kez yerel devlet organları ile iç içe çalışıyor. Bu durumda Cumhurbaşkanı temsilcisi Cumhuriyetlerin yönetimlerine karışmış olmayacak mı, bu karışmanın sınırı nasıl belirlenecek?
Bu sistemin işleyiş sekli ve karışmanın sınırı henüz tam olarak belirlenmiş değil. Ancak bu konuda belirlenmiş bir prensip var. Cumhurbaşkanı Temsilcisi yerel yönetimlere karışmayacak. O daha çok R.F. Anayasası ve yasalarının ihlal edilmemesine dikkat edecek.
Son seçim sonuçlarına göre Adığey, Başkana muhalif olan bölgelerden sayılıyordu. Buna göre Başkan`ın Adığey'e karşı tutumu nasıl?
Şu ana kadar Adığey'le ilgili tutumunu belli etmedi. Bunu zaman gösterecek. Kendisi ile 8 Haziran tarihinde görüşmemiz var. Bu görüşmemizde tutumu belli olacaktır. Kendisini Cumhuriyetimize davet edeceğim.
V.Putin federal yasalarla yerel yasaların arasındaki çelişkileri gidermenin temsilcilerinin bas görevi olduğunu söylüyor. Bu bir bakıma merkezi yasaları güçlendirmek ve federalizmi zayıflatmak anlamına gelmiyor mu?
Şu anda ben de R.F. Başkanı ile yaptığım görüşmelerin etkisinden henüz kurtulabilmiş değilim. Toplantıya gitmeden önce ben de aynı şeyleri düşünüyordum. Bu nedenle Başkandan devletin federal prensiplere bağlı kalacağını duyurmasını istedim. Çünkü merkezi medya uzun zamandan beri sanki federal bir devlet değiliz de üniter bir devlet mişiz gibi davranıyor. Jirinovski tarafından çıkarılan bir dergideki makalede federasyon hiç yokmuşçasına üniter devletten söz ediliyor. Başkan her an federal sorunlarla uğraşmayacak ve bu işleri yürütecek olan bürokrasi. Açıkça söylüyorum ki: Rusya bürokrasisinin büyük bölümü üniter devletten yana olup federasyonu istememektedir. Bu sorunlar yakınlarda federasyon meclisinin toplantısında ele alınacak. Bu konularda görüş bildiren hukukçular Rusya'da federalizmin bildirilerde yazılı olmaktan öte bir yol katetmediğini söylüyorlar. Devlet Duması'nın da yasaları çıkarırken ülkenin federasyon olup olmadığına hiç aldırdığı yok. Yasa tekliflerini ellerinden zorla almazsak görüşlerimizi sormak için göndermeye hiç niyetleri yok. Bu nedenle federasyon meclisinden Duma`nin gönderdiği yasaların yarısını geri çevirmemiz gerekiyor. Bu sebeplerden dolayı federasyon meclisinin oluşturulması için hazırlanan yeni yasa tasarısını büyük bir dikkatle ele almak gerekiyor. Seçimlerde ulusal çevreler oluşturulabilmesine olanak sağlayan bir merkezi yasaya ihtiyaç var. Aksi takdirde seçmenlerin oy kullanma yerinde ilk yaptıkları is soydaşları olmayan adayların listeden isimlerini karalamak oluyor. En son yapılan seçimlerde Maykop'tan bir tek Adığe aday dahi seçilemedi. Maykop'ta bir ulusal seçim çevresi oluşturmamış olduğumuza şimdi çok pişmanım. Kısacası yerel yönetimlerde kargaşa ve huzursuzluklara neden olmamak için federal normların oluşturulması gerekiyor. İki resmi dil olayı da bu kapsamda ele alınmalı.
Görünen o ki yerel yönetim liderleri ile Cumhurbaşkanı Temsilcisi arasında bazı sürtüşmeler yaşanacak?
Ben şahsen Rusya'nın tepeden tırnağa kadar bir yasal düzenlemeye tabi tutulması taraftarıyım. Ancak bu yapılırken gereksiz yanlışlıkların yapılmasından da endişe ediyorum. Şu anda Başkan ile 8 Haziran'da yapacağım görüşmede kendisine bu konularda sunacağım görüşlerimi hazırlamakla meşgulüm.
[ 3 Haziran tarihli Adığe Mak gazetesinden çeviren: İ. Çetao. ]
Aslan Carım