Rusya Federasyonu ve Çeçen İçkerya Cumhuriyeti arasında
BARIŞ VE KARŞILIKLI İLİŞKİLERE DAİR ANLAŞMA
12 Mayıs 1998
+''+Anlaşmaya varan yüksek taraflar;
yüzyıllardan beri sürdürülmekte olan hüsumete son vermek, her iki taraf için yararlı, sağlam, eşit düzeyde ilişkiler kurmak amacıyla aşağıdaki konularda anlaşmaya varmış bulunuyorlar:
l. Her türlü anlaşmazlıklar konusunda, tehdit ve güç kullanımından vaz geçilecektir.
2. Karşılıklı ilişkiler, uluslararası hukukun tanıdığı ilke ve normlara uygun olarak yapılandırılacak; bu durumda taraflar, söz konusu anlaşmalarca belirlenmiş olan alanlarda işbirliği yapacaklar.
3. Bu Anlaşma, karşılıklı ilişkilerin değişik konularına dair ileride yapılacak olan diğer anlaşma ve sözleşmeler için temel oluşturacaktır.
4. Anlaşma, iki nüsha halinde düzenlenmiş olup, her iki nüsha aynı derecede hukuki geçerliliğe haizdir.
5. İşbu Anlaşma, imzalandığı tarihten itibaren geçerli olacaktır.
B. Yeltsin, Rusya Federasyonu Başkanı
A. Meşhadov, Çeçen İçkerya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı
Rusya Federasyonu ve Çeçen İçkerya Cumhuriyeti Arasında Yapılan
Barış ve Karşılıklı İlişkilere Dair Anlaşma ile İlgili Olarak
ULUSLARARASI HUKUK AÇISINDAN DEĞERLENDİRME
12 Mayıs 1998 pazartesi günü; Çeçen Parlamentosu üyeleri, 12 Mayıs 1997 tarihinde imzalanmış olan Barış Anlaşmasını onayladılar. Parlamento üyeleri karşısında bir konuşma yapan Meşhadov, onu tarihi belge olarak nitelendirdi. Meşhadov televizyon konuşmasında, bu belgenin "İçkerya bağımsızlığının fiilen tanınması" olarak değerlendirilebileceğini söyledi.
Çeçen liderin fikrince, "Anlaşmanın ikinci maddesi, Çeçenistan ile Rusya arasındaki karşılıklı ilişkileri, iki devlet arasındaki ilişkiler olarak ele almaktadır; ki, bu ilişkiler Uluslararası hukuk ilke ve kurallarına göre yapılandırılacaktır".
Meşhadov bir hususu vurguladı: "Başlıca amacımız bağımsız İslam devleti kurmaktır; bu yolda karşımıza çıkacak olan zorluklara rağmen (ki Allah'ın yardımıyla bunları aşmasını başaracağız) bu amacımıza ulaşacağız'.
Bu Anlaşma, Çeçen İçkerya Cumhuriyeti'nin (ÇİC), Rusya Federasyonu tarafından uluslararası hukuk ve uygulamalar doğrultusunda fiilen tanınmış olduğunu tespit etmiştir. Dolayısı ile ÇİC hükümeti bu Anlaşmayı, bağımsız bir devlet olarak diğer devletler tarafından fiilen veya hukuken tanınmak yönünde kullanabilecektir. Rusya, ÇİC bağımsız bir milli devlet olarak fiilen tanımış olduğuna göre, diğer devletler de aynı adımı (hatta daha fazlasını da) atabilirler. Bunun için aşağıdaki nedenlerin var olduğunu görüyorum: Anlaşmanın en önemli parçası onun başlığıdır: "Rusya Federasyonu ve Çeçen İçkerya Cumhuriyeti arasında barış ve karşılıklı ilişkilere dair anlaşma". Uluslararası hukukun başlıca ilkelerine göre; anlaşma, iki bağımsız milli devlet arasında yapılır. Diğer bir deyişle, Rusya Federasyonu, Çeçen İçkerya Cumhuriyetini uluslararası hukuk ve uygulamalar doğrultusunda bağımsız bir milli devlet olarak görmektedir.
Bir karşılaştırma yaparsak; Dogovoryonnost (compact) veya Soglaşenie (accord) tanımı, örneğin Rusya Federasyonu gibi bir federe devlet ve onun bir parçası arasında yapılan anlaşmalarda kullanılmaktadır. Compact (dogovoryennost) yerine "treaty' (Dogovor) kelimesinin kullanılması göstermektedir ki, Rusya Çeçenya'ya kendisinin bir parçası olarak değil, bağımsız bir milli devlet olarak yaklaşmaktadır. Ayrıca normal durumda, Rusya gibi bir federe devlet ile onun bir parçası arasında "barış anlaşması" diye bir olay yoktur; bu noktadan hareketle ben şu sonuca varıyorum ki, Rusya ÇİC'ne, kendine ait bir parça olarak değil, fiilen bağımsız bir milli devlet olarak yaklaşmaktadır.
Keza "karşılıklı ilişkilere dair anlaşma" tabirinin kullanılması da gösteriyor ki, Rusya ÇİC'ne Rusya Federasyonunun bir parçası olarak değil, bağımsız milli devlet olarak yaklaşmaktadır. Normal durumda, örneğin Rusya gibi federe bir devlet ile onun parçaları arasında karşılıklı ilişkiler, federe devletin anayasası ile düzenlenmektedir. Bu belge, RF anayasasına hiçbir atıfta bulunmamaktadır. Buradan da şu sonuca varıyorum ki, RF, ÇİC'ni bağımsız milli devlet olarak mütalaa etmektedir. ..
Elbette ki, Anlaşma başlığında en önemli husus, Çeçen İçkerya Cumhuriyeti teriminin kullanılmasıdır. Bu, Çeçen halkının ve Çeçen hükümetinin kendi devleti için belirlemiş olduğu dakik isimdir. Diğer bir deyişle, Rusya Federasyonu, Çeçenlerin kendi terminolojisini kullanarak, bağımsız milli devletin tanınmış olduğunu ifade etmiştir.
Bunun ötesinde, söz konusu Anlaşma Rusya Federasyonu ile Çeçen İçkerya Cumhuriyeti arasında yapılmıştır. Uluslararası hukuk ve uygulamalar doğrultusunda, RF'nun bağımsız milli devlet olduğu herkesçe eskiden beri kabul edilmiştir. Uluslararası hukuk ve uygulamalara göre, Rusya sadece diğer bağımsız milli devletlerle anlaşma yapabilir. Diğer taraftan, Rusya Federasyonu bağımsız milli devlet olarak, Rusya'nın bir parçası ile anlaşma yapamaz. Bu nedenle bir kez daha vurguluyorum ki, RF bu anlaşma ile ÇİC'ni uluslararası hukuk ve uygulamalar doğrultusunda bağımsız devlet olarak fiilen tanıdığını itiraf etmiş bulunuyor.
MADDE 1: Anlaşmanın 1. maddesi, esasen BM Tüzüğü 2.4. Maddesinin "BM üyesi olan devletler uluslararası ilişkilerde tehdit veya güç uygulamalarından kaçınacaklar" mealindeki hükmü ile örtüşmektedir. BM Tüzüğü 2.3. maddesi de BM üyesi olan devletlerin aralarındaki anlaşmazlıkları barışçı yollardan çözmelerini öngörmektedir.
Böylece Rusya Federasyonu, ÇİC'ne BM Tüzüğünün bu iki başlıca hükmü doğrultusunda yaklaşmak hususunda yükümlülüğünü bu anlaşma ile itiraf etmiş bulunuyor. Ve yine normal durumda; bu tür bir yükümlülük, bir bağımsız milli devlet tarafından diğer bağımsız milli karşısında üstlenilebilir nitelikte olup, federasyon hükümetinin, kendi parçalarından biri karşısında üstlendiği türden bir yükümlülük değildir.
MADDE 2: Anlaşmanın 2. maddesi çok önemlidir: "Karşılıklı ilişkilerimiz, uluslararası hukukun genel kabul görmüş olan ilke ve kurallara uygun olarak yapılandırılacaktır".
Yeltsin açıkça beyan etmiştir ki, uluslararası hukuk ilkelerinden birisi, devletlerin (herhalde Rusya Federasyonu kast edilmektedir) toprak bütünlüğünün korunmasıdır. Ama bence, böyle bir açıklamayı yapmasının sebebi, şimdiki ortamda Anlaşmanın açıkça eleştirilmesinin karşısına geçmek gayreti olmuştur. Bir uzman olarak eminim ki, Anlaşmanın önceki kısımlarında açıklanmış olan hususların ışığında, onun l. Maddesinin doğru anlaşılabilmesi sadece bir sebepten dolayı mümkün görülmektedir: Rusya Federasyonu ÇİC-ne uluslararası hukuk ve uygulamalar doğrultusunda fiilen sanki bağımsız bir milli devlet olarak yaklaşmaktadır.
Yalnız bağımsız milli devletler "genel kabul görmüş uluslararası hukuk ilke ve normlarına" uymaktadırlar. Ve anlaşmalar, federe devlet ile onun parçaları arasında değil, bağımsız milli devletler arasında yapılmaktadır.
MADDE 3: "Bu Anlaşma, karşılıklı ilişkilerin değişik konularına dair ileride yapılacak olan diğer anlaşma ve sözleşmeler için temel oluşturacaktır". Diğer bir deyişle bu Anlaşma ileride yeni ek anlaşmaların da yapılabileceğini öngörmektedir. Ama, ileride yapılacak olan akitlerin türünü tanımlamakta olan "anlaşmalar" (treaties) kelimesinin ekspresif bir tarzda kullanılmış olduğuna dikkat edin. Anlaşmalar, federe devlet ile onun parçaları arasında değil, bağımsız milli devletler arasında yapılmaktadır. Buradan hareketle, ben diyorum ki, bu anlaşmanın yardımıyla, Rusya Federasyonu ÇİC-ne sanki filen uluslararası hukuk ve uygulamalara göre bağımsız bir milli devletmiş gibi yaklaşmaktadır.
MADDE 4 ve 5: Anlaşmanın 4 ve 5. maddeleri; federe devlet ile onun parçalarından biri arasında yapılan herhangi bir uzlaşmadan (compact) farklı olarak iki bağımsız milli devlet arasında anlaşmalar yapılmasına ilişkin prosedürü takip etmektedir.
İMZALAR: Bu Anlaşma, devlet başkanı olarak iki cumhurbaşkanı tarafından imzalanmış ve hemen yürürlüğe konulmuştur. Cumhurbaşkanları, sadece kendi devletleri adına hareket edebilirler. Bu Anlaşma, her iki devleti ve onların başkanlarını yükümlülük altına sokmaktadır.
SONUÇ: Yukarıda açıklanmış olan hususlardan hareket ederek; ben şu sonuca varıyorum ki, bu Anlaşmaya katılmakla Rusya Federasyonu Çeçen İçkerya Cumhuriyetini uluslararası hukuk ve uygulamalar doğrultusunda bağımsız bir milli devlet olarak tanıdığını itiraf etmiş bulunuyor. Dolayısı ile Çeçen hükümeti; ÇİC-nin uluslararası platformda diğer devletler ve uluslararası kuruluşlar tarafından fiilen veya hukuken tanınması amacıyla bu belgeyi kullanabilir. Rusya Federasyonu, ÇİC'ne uluslararası hukuk ve uygulamalar doğrultusunda bağımsız bir milli devlet olarak yaklaşmış olduğuna göre; diğer devletlerin ve uluslararası kuruluşların da aynı davranışta (belki de daha fazla) bulunmamalarına hiçbir sebep yoktur.
[Ekrem Atbakan'ın marje@egroups.com'a gönderdiği mesajdan alınmıştır.]
+''+Francis Boyle
