Elizaveta Gogunokova
Bu yıl KAFFED yönetimi, DÇB’nin ve Milliyet ve Kamu Projeleri Bakanlığı ile birlikte düzenlediği bir kültür ve eğitim kampına katılmak üzere Türkiye’den Nalçik’e gidecek Çerkes çocuklarından oluşan bir heyete başkanlık etmem için beni davet etti. Nalçik’te doğup yetiştiğim için cevabımı çok bekletmedim ama omuzlarıma düşecek sorumluluktan da çekinmedim değil.
Uzun yıllardır düzenlenen bu etkinlik, anavatan ile diaspora arasındaki etnik bağları güçlendirmeyi amaçlıyor. Bu sene kampa Türkiye’den katılan çocukların yanı sıra Mozdok, Adıgey, Abhazya, Suriye ve Ürdün’den de gruplar katıldı. Katılımcıların hepsi şehrin en güzel, en yeşil alanında bulunan “Sindika” spa otelinde konakladılar ve gece gündüz birlikte vakit geçirdiler. Bu sayede farklı ülkelerden gelen Çerkes gençleri birbirleriyle çabuk arkadaş oldular ve birkaç gün sonra kimin hangi ülkeden olduğunu anlamak imkansız hale gelerek tek bir aile gibi oldular.
Program çok çeşitli ve her açıdan iyi düşünülmüştü. Vatanımızda kaldığımız süre boyunca birçok turistik yeri gezdik, farklı konularda sunumları dinledik, eğitimlere ve konserlere katıldık. Hepsini ayrıntılı anlatamam, ancak her şeyden önemli olduğunu düşündüğüm, gençleri dikkatli izlerken, fark ettiğim değişikliklerden bahsetmek istiyorum.
Çocukların hiç görmedikleri bir yere bu kadar kısa bir süre içerisindede alıştıklarına şaşırdım. Sanki genetik hafızaları ve duyguları uyanmış ve bir süreliğine uzak bir yere gidip eve dönmüşler gibi davranıyorlardı, etraftaki HER ŞEYE hayret ediyorlardı. Diasporadaki çocuklar beni ilginç bir duruma soktular: vatanıma kendi gözleriyle baktırdılar. Nalçik’teki çocukluğumun nasıl geçtiğini, onların çocukluğundan nasıl farklı olduğunu, anvatanda çocukların nasıl ders çalıştığını, boş zamanlarını ve tatillerini nasıl geçirdiğini sordular. Hikayelerimden sonra çoğu ‘Keşke biz de Nalçik’te doğsaydık’ dediler.
Etraflarındaki yeşilliklerin bolluğu ve keşfettikleri yeşilin tonlarının çokluğuna şaşırıyorlardı. Kamp kültürel ve eğitim amaçlı olduğundan dolayı, çocuklara birçok ilginç şey anlatıldı ve gösterildi. Çocuklar nefeslerini tutarak dinlediler ve edindikleri bilgileri hemen günlük hayatta uygulamaya çalıştılar. Örneğin, sokakta ikişerli, üçerli gruplar halinde, sadece erkekler yürürken veya aralarında bayanlar varken nasıl doğru yer alınması gerektiği konusunda bir ders aldılar. Bu dersten sonra, dışarıya çıkarken veya resim çektirirken, Adige Xabze’ye göre bilinçli dizilerek bizi (büyükleri) ortaya alıyorlardı.
Derslerin birinde, Cegu yapılırken kız ve erkeklerin nerede ve nasıl durmaları gerektiği ve nelere dikkat etmeleri gerektiği gösterildi. Hepsi dans etmeyi bilmedikleri için çekindikleri halde yine de dayanamayıp çekingenliklerini bir kenara bırakıp oynamak için sahneye çıktılar. Bu etkinlikten sonra, bazılarının akşam düğünlerine hazırlanmak adına köşelerde gizlice prova yaptıklarını fark etmeye başladım. Çok mutluluk verici bir görüntüydü!
Belki kamp katılımcıları başlangıçta bunun turistik bir ziyaret olacağını varsaydılar ama birkaç gün sonra çocukların çoğu şu soruları sormaya başladı: Hangi üniversitelerimiz var, hangi meslek sahibi olabiliriz, Kabardey’de üniversiteyi bitirirsek, diploması yurtdışında geçerli olur mu veya yurtdışında eğitimlerimizi tamamlayıp vatanımıza dönersek iş bulabilir miyiz vb.
Etkinliğin kusursuz, en üst düzeyde organize edildiğini düşünüyorum. Hiç şüphesiz şunu söyleyebilirim ki, çocuklar çok kısa bir sürede vatanlarından ve halkından sevgi, sıcaklık ve ilgiyle doldular, köklerine dokundular, tarih ve kültürlerinin derinliklerine daldılar ve ayrıca kendine Adıge diyen gencin edinmesi gereken temel bilgileri edindiler.
Öncelikle bu projenin organizasyonunda emeği geçenlerin her birine sonsuz teşekkür etmek istiyorum. İkinci olarak, kendilerine vatanı görmeye nasip olmadan, çocuklarına göstermek için ellerinden geleni yapan, olası endişelerini göstermeden, böylesine uzun bir yolculuğa çocuklarını tek başlarına gönderen anne ve babalara sonsuz saygılarımı iletmek istiyorum.
Ayrıca kampımıza katılan gençlerimize seslenmek istiyorum. Birlikte geçirdiğimiz unutulmaz harika bir hafta için hepinize teşekkür ederim. Vatanınızda yüreğinizde yakılan ateşin hiç sönmemesi, sıcaklığının ve ışığının hayatınız boyunca size eşlik etmesini diliyorum. Nerede olursanız olun, ait olduğunuz halkı unutmadan, vatanda edindiğiniz bilgileri arttırarak, muradınıza ereceğiniz bir yaşam diliyorum.
Мы гъэм Кавказ хасэхэм я хасащхьэм зыкъысхуагъэзащ, ДАХ-мрэ, Лъэпкъхэм я ӏуэхухэмрэ жылагъуэ проектхэмрэ я министерствэмрэ зэгъусэу зрагъэпэща щэнхабзэ-зыгъасэ лагерым, Тыркум икӏыу хэкум кӏуэну щӏалэгъуалэм я пашу сагъэкӏуэну. Сэ езыр Налшыч сыкъызэрыщалъхуам ипкъ иткӏэ, си жэуапым куэдрэ пэзгъэплъакъым, ауэ си пщэм къалэнышхуэ къызэрыдэхуэнум сигъэпӏейтейт.
Илъэс куэд хъуауэ ирагъэкӏуэкӏ мы ӏуэхугъуэр хэкурыс адыгэмрэ хэхэсымрэ ди лъэпкъ зэпыщӏэныгъэхэр нэхъ быдэ зэрыщӏыным хуэунэтӏащ. Мыгъэрей лагерым Тыркум къикӏа щӏалэгъуалэм нэмыщӏ Мэздэгу, Адыгэ республикэм, Абхазием, Сирием, Иорданием къикӏа гупхэри кърихьэлӏат. Лагерым хэта щӏалэгъуалэр къалэм я нэхъ щхъуантӏагъэ дахэ зиӏэ щӏыпӏэм дэт спа-хьэщӏэщ «Синдикэм» щыхьэщӏащ, жэщхэри махуэхэри зэгъусэу зэдагъэкӏуащ. Абы и фӏыгъэкӏэ, къэрал зэмылӏэужьыгъуэхэм къикӏа адыгэ ныбжьыщӏэхэр псынщӏэу ныбжьэгъу зэхуэхъуащ, уеблэмэ, махуэ зыбжанэ дэкӏа иужь хэт дэнэ къэрал къикӏами къыпхуэмыщӏэжыну, псори зы унагъуэ хуэдэ хъуащ.
Программэр къызэрымыкӏуэу зэмылӏэужьыгъуэу, сыт и лъэныкъуэкӏи егупсысауэ зэхалъхьат. Хэкум дызэрыщыӏа зэманым и кӏуэцӏкӏэ, щӏыпӏэ зэмылӏэужьыгъуэхэр дагъэлъэгъуащ, зэӏущӏэхэм, щӏэнгъасэ зэмылӏэужьыгъуэхэм, концертхэм дыхагъэтащ. Псоми кӏыхьу сакъытеувыӏэнкъым, ауэ псом нэхъ мыхьэнэшхуэ зиӏэу къэслъытэу, щӏалэгъуалэм набдзэгубдзаплъэу сыщыкӏэлъыплъым, ядэслъэгъуа зэхъуэкӏыныгъэхэм я гугъу сщӏыну сыхуейт.
Цӏыкӏухэр мыпхуэдэ пӏалъэ кӏэщӏым зэи здэщымыӏа щӏыпӏэм занщӏу зэресар згъэщӏэгъуащ. Я генетическэ къуэпсымрэ гурыщӏэмрэ къэуша хуэдэт, зы зэман гуэркӏэ щӏыпӏэ жыжьэ щыӏарэ, я унэм къагъэзэжам хуэдэу защӏырт, я хъуреягъым щалъагъу ПСОРИ ягъэщӏагъуэрт. Хэхэс адыгэ цӏыкӏухэм къызэрымыкӏуэ утыку срагъэхуащ – я нэхэмкӏэ си хэкум срагъэплъыжащ. Налшык си сабиигъуэр зэрыщызгъэкӏуамкӏэ, ар езыхэм я сабиигъуэм къызэрыщхьэщыкӏымкӏэ, хэкурыс сабийхэр зэреджэм, я зэманыр зэрагъакӏуэм, зэрызагъэпсэхум къыщӏэупщӏэрт. Псоми жэуап еста нэужь, «дэри сыту хэкум дыкъыщамылъхуарэт» жаӏащ.
Абыхэм къэзыухъуреихь щхъуантӏагъэр, удзыфэм апхуэдиз плӏыфэ зэмылӏэужьыгъуэ зэриӏэр ягъэщӏагъуэрт. Лагерыр щэнхабзэмрэ гъэсэныгъэмрэ зэрыхуэунэтӏам ипкъ иткӏэ, ныбжьыщӏэхэм гъэщӏэгъуэн куэд кърагъэщӏащ, икӏи кърагъэлъэгъуащ. Цӏыкӏухэм мыбауэу едаӏуэурэ зрагъэщӏар, занщӏэу гъащӏэм къыщагъэсэбэпэжыну яужь итт. Псалъэм папщӏэ, уэрамым цӏыхухэр тӏурытӏу, щырыщу, цӏыхухъу защӏэу е цӏыхубз яхэту щрикӏуэкӏэ, хэт дэнэ щытын хуейми кърагъэщӏат. Мы дерсым иужькӏэ дыщыдэкӏхэм деж, е сурэт зыщытредгъэхым деж, хабзэм теухуауэ, хэт дэнэ деж щытын хуейми ящӏэжу зэхэувэрт, нэхъыжьхэр я зэхуакум дыдагъэувэрт.
Щӏэнгъасэхэм я зыхэзым, джэгу щащӏкӏэ щӏалэхэмрэ хъыджэыбзхэмрэ здэщытын, зэрыщытын хуейр, гу зылъатэн хуейхэр къырагъэлъэгъуащ. Языныкъуэхэм къэфэкӏэ ящӏэртэкъыми, загъэнамысыфӏэт, ауэ итӏанэ яхуэмышэчу, я укӏытэр лъэныкъуэ ирагъэзри къэфэну утыку къихьахэщ. Мы дерсым иужь, языныкъуэхэм пщыхьэщхьэ джэгухэм зыхуагъэхьэзырын папщӏэ, гъэпщкӏуауэ къуэгъэнапӏэхэм зыщагъасэу гу ялъыстащ. Егъэлеяуэ гухэхъуэт а цӏыкӏухэм уакӏэлъыплъыну!
Лагерым хэтынухэр гъуэгу щытеувэм щыгъуэ, туристу зыплъыхьакӏуэ кӏуэуэ я гугъауэ къыщӏэкӏынт, ауэ махуэ зыбжанэ дэкӏа нэужь нэхъыбэм упщӏэ къату щӏадзащ: сыт хуэдэ еджапӏэ нэхъыщхьэ мыбы щыӏэхэр, сыт хуэдэ ӏэщӏагъэ зэдгъэгъуэтыфыну, Къэбэрдейм университет къыщыдыухмэ, абы и дипломыр хамэ къэралхэм къыщытхуэгъэсэбэпыну, хамэ къэрал дыщеджэрэ хэкум къэдгъэзэжмэ, лэжьапӏэ щыдгъуэтыну, жаӏэу.
Мы ӏуэхугъуэр, дэбгъуэн щымыӏэу, фӏы дыдэу къызэрагъэпэщауэ къызолъытэ. Мыпхуэдэ зэман кӏэщӏым хэкумрэ, абы ис цӏыхухэмрэ я лъагъуныгъэр, я хуабагъэр, я гумащӏагъэр хэхэс сабийхэм зэрызэхащӏамкӏэ, я лъабжьэм нэхъ гъунэгъу зэрызыхуащӏамкӏэ, я тхыдэмрэ, я щэнхабзэмрэ куууэ зэрыхыхьамкӏэ, икӏи сыадыгэщ жызыӏэ дэтхэнэ зы ныбжьыщӏэми ищӏэн хуей щӏэныгъэр къызэрыбгъэдалъхьамкӏэ, шэч хэмылъу, срищыхьэтщ.
Псом япэрауэ, мы ӏуэхугъуэр къызэгъэпэщыным зи гуащӏэ хэзылъхьа дэтхэнэ зыми фӏыщӏэшхуэ хузощӏ! Етӏуанэрауэ, езыхэм хэкур ямылъэгъуами, я бынхэм ирагъэлъагъун папщӏэ яхузэфӏэкӏ къамыгъанэу, дапхуэдэу щымытами, зэрыгузавэр ямыгъэлъагъуэу, сабийхэм я закъуэ апхуэдэ гъуэгу жыжьэ тезыгъэува адэ-анэхэм пщӏэшхуэ яхузощӏ!
Щхьэхуэу ди гупым хэта ныбжьыщӏэхэм захуэзгъэзэну сыхуейщ. Дызэгъусэу къэдгъэщӏа гуимыхуж тхьэмахуэ дахэм папщӏэ псоми сыфхуэарэзыщ! Хэкум фыщыӏэу, фи гущӏэм къыщызэщӏэна мафӏэр зэи мыужьыхыжыну, абы и хуабагъэмрэ, и нэхумрэ фыпсэуху къывдэгъуэгурыкӏуэну Тхьэм солъэӏу. Дэнэ фыщыӏэми, фыкъызыхэкӏа лъэпкъыр зыщывмыгъэгъупщэу, хэкум къыщывата щӏэныгъэм хэвгъахъуэу, фи гухэлъхэр къывэхъулӏэу фыпсэуну сынывохъуэхъу!
