1989 yılında kurulmuş olan Rusya’nın en eski insan hakları örgütü olan ”Memorial”, Rusya Yüksek Mahkemesi’nin 28.12.2021 tarihli kararı ile “yabancı ajan yasasını defalarca ihlal ettiği" gerekçesiyle kesin olarak kapatıldı. Rusya’da muhalif politikacılara ve aktivistlere dönük her geçen gün artan baskının son halkası da Memorial’in kapatılması oldu.
Rusya Federasyonu’nda özellikle 2000’li yıllardan itibaren otoriter ve emperyal geçmişe yapılan atıfla yaşanan değişim, bağımsız STK'ların devletleştirilmesi, devletleştirilmeyenlerin ise Rusya'nın ulusal güvenliğini ve çıkarlarını zedelemesi bahane gösterilerek her türlü şiddet araçlarıyla boğulması ile sonuçlanmaktadır. Memorial’in kapatılması ile başlayan sürecin yasal dayanağı ise 2012 tarihli Yabancı Ajan Yasası olarak da bilinen “Yabancı Ajan İşlevi İcra Eden Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşların Faaliyetlerinin Düzenlenmesine İlişkin Rusya Federasyonu Mevzuatında Değişiklik Yapılmasına Dair” yasasıdır.
p>İlgili yasaya dair yapılan 2018 değişiklikleri ile gazeteciler de yasa kapsamına dâhil edilmiş, 2019 değişiklikleri ile de “yabancı ajan” statüsü gerçek kişilere doğru genişletilmiştir. Herhangi bir muhalif siyasi faaliyetin kolayca ‘ajanlıkla’ damgalanmasına izin veren yasa ile sivil toplum günden güne baskı altına alınmıştır. Sorunlu bir bakış açısı ile Rusya’daki sivil toplumu yok etme gayretindeki bu yasa, tam da ceza hukukunun siyasallaşmasının ifadesi olarak STK’lar arasında da dost-düşman ayrımı yapmayı hedeflemekte, usulü süreçleri ortadan kaldırmakta, kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesini ihlal etmektedir.
Yasa kapsamında 2014 yılından itibaren “yabancı ajan” ilan edilen Memorial hakkında başlatılan yasal süreç temyizi mümkün olmayan siyasi bir kararla noktalanmış ve Memorial kapatılmıştır. Kapatma kararının gerekçesi olarak “Sovyet dönemi tarihinin yanlış ele alınması, SSCB’nin terörist bir devlet olduğu algısının yaratılması ve devlet otoritelerine karşı eleştiride bulunulmasının” gösterilmesi kapatma kararının hukuki temelden yoksun olduğunun kanıtı niteliğindedir. Bu karar Rusya Federasyonu’nun politik baskı araçlarının tarihte kalmış vakalar olmadığını, günümüzde de devam ettiğinin bir göstergesidir.
p>Başta Çeçenya olmak üzere tüm Kuzey Kafkasya’da yaşanan insan hakları ihlallerinin takibinin yapılması hususunda Kafkasyalıların yanında yer alan Memorial’in kapatılması kabul edilemezdir. Memorial’in kapatılması Natalya Estemirova’dan, Oyub Titiev’e, Anna Politkovskaya’dan Timur Kuashev’e kadar bu uğurda emek vermiş, demokratik ve insan haklarına saygılı bir ülke için mücadele etmiş insanların anısına karşı yapılmış büyük bir saygısızlıktır. Bu minvalde Memorial’in kapatılması kararını kınadığımızı, Memorial başta olmak üzere insan hakları örgütleriyle dayanışma içerisinde bulunduğumuzu kamuoyuna duyururuz.
nan
Kaffed
