Mayıs Ayının 21’i Çerkeslerin yas günüdür.
Ne mi oldu 21 Mayıs’ta?
21 Mayıs 1864’te Kafkas – Rus Savaşı, Kbaada, Kuabıde-Къуэбыдэ (Мзымтащхьэ, убыххэм я лъахэм) bölgesinde Rusların vatanlarını savunan Kafkas güçlerini mağlup ettiği ve dolayısıyla savaşın bittiği tarihin adıdır. Böylece 1763 yılından 1864 yılına kadar süren (101 yıl) işgalcilerin sivillere ve hatta doğaya acımasız saldırıları ile dolu savaş sona erdi.
Sonrasında, savaştan ve katliamlardan kurtulan Çerkesler deniz kenarına kadar getirilerek gemilerle Osmanlı İmparatorluğu topraklarına zorla sürüldüler. Ne yazık ki savaş ve sürgün sonrası Kafkasya’da kalan Çerkes sayısı, mevcut nüfusun ancak %5’i kadardı.
21 Mayıs, Rusya’da üç Cumhuriyetin (Adıgey, Kabardey-Balkar, Karaçay Çerkes) yas günüdür. Aynı zamanda Kabardey – Balkar Cumhuriyetinde resmî kurumlar ve okullar tatildir. O gün, Çerkeslerin yaşadığı her yerde anma toplantıları yapılır. Halk, bu programlarla acılarının büyüklüğünü diğer toplumlara hissettirmeyi, dolayısıyla onlara ulaşmayı umuyor. 21 Mayıs, bu cumhuriyetlerde 1990 yılında yas ve tatil günü olarak ilan edildi. Çerkeslerin yaşadığı cumhuriyetlerde, 1997 yılında 21 Mayıs’ın yas günü kabul edildiğine ilişkin resmi karar alındı.
Çerkeslerin nüfusu bugün için yaklaşık altı milyondur ve halkımızın çoğu kırktan fazla ülkeye dağılmış şekilde yaşıyor. Birçok uluslararası uzman savaş yıllarında yaşananları, uygulanan baskıları, ölümleri, etnik temizlik politikalarını ve büyük sürgünü soykırım olarak nitelendiriyor.
21 Mayıs’ı biz Çerkeslerin yanı sıra Çerkeslere akraba olan Abhazlar da yas günü olarak kabul ediyor, bu acı günü anıyorlar.
Tarih bilinci, kimlik bilincinin en önemli unsurları arasındadır; biz de tarihimizi doğru şekilde öğrenmek, gelecek nesillere aktarmak ve dünyaya anlatmak zorundayız. Özellikle tarihimizin en önemli sayfalarından biri ve belki de en önemli sayfası olan Çerkes Soykırımı ve Sürgününü bilimsel metodlarla dökümante etmeli ve dünya kamuoyuna anlatmalıyız.
Vatanı ve halkı için canını ortaya koyarak, başına gelen bütün acı olaylara katlanarak dilimizi, kimliğimizi ve kültürümüzü yaşatan atalarımıza layık olmaya çalışmalıyız. Bunun için de dilimizi, kimliğimizi, kültürümüzü korumak ve geliştirmek için çalışmamız gerekiyor. Kendimiz çeşitli nedenlerle fiilen çalışamasak bile bu konuda çalışan insanlarımıza ve kurumlarımıza destek olmamız gerekiyor. Atalarımızın dediği gibi “Kendisini halkına adayanın cesedi mezara sığmaz”.
Адыгэхэм я щыгъуэ махуэ
p>
Накъыгъэ мазэм и 21-р адыгэхэм я щыгъуэ махуэщ. А махуэр къызэрыхахар зэпхар мыращ: накъыгъэм и 21 махуэм 1864 гъэм Урыс-Кафказ зауэр Кбаадэ къуэм и деж щиухауэ ялъытэ, урысхэр Кафказым ис цIыхухэм къатекIуэу. Абы къыхэкIыу 1763 гъэм щыщIэдзауэ 1864 гъэ хъуху (илъэси 101) екIуэкIа зауэр апхуэдэ гуIэгъуэшхуэкIэ иухащ. А лъэхъэнэм щыгъуэ адыгэу зауэм къелауэ урысхэм я унафэ щIэтыну хумейхэр хы Iуфэм нэс яшэрти, кхъухьхэм ирагъэтIысхьэурэ Уэсмэн Империем яхурт. Зауэ нэужым Кафказым щыпсэуу щыта адыгэхэм ящыщу Хэкум къинэжар 5% къудейщ.
Накъыгъэм и 21 махуэр Урысейм и республикищым (Адыгей, Къэбэрдей-Балъкъэр, Къэрэшей-Шэрджэс) я щыгъуэ махуэщ икIи Къэбэрдей-Балъкъэрым а махуэр мылэжьэгъуэ махуэу щыщытщ.
p>А махуэм адыгэхэр куэду щыпсэу щIыпIэхэм зэхуэс щащI, я гуауэм и инагъыр мыдрей лъэпкъхэм ирагъэлъэгъуну икIи нагъэсэну щогугъхэр.
Накъыгъэм и 21-р щыгъуэ махуэу икIи мылэжьэгъуэ махуэу 1990 гъэм траухуауэ щытащ. Ар адыгэхэр титул статус яIэу щыпсэу республикэхэм 1997 гъэм цIэ иIэу траухуащ.
Нобэ, адыгэхэм я бжьгъэр мелуанихым носыр, абы я нэхъыбапIэр хамэ щIыпIэ, хамэ къэрал 40 щIигъум щопсэухэр. Иныкъуэхэм зауэ зэманым къекIуэкIа цIыхуукIымрэ хэкужьым щхьэхуимыту ирахунымрэ — лъэпкъгъэкIуэду щытауэ ябжыр.
Адыгэхэм нэмыщI, накъыгъэм и 21-р я щыгъуэ махуэу щытщ адыгэхэм я благъэ лъэпкъхэм — абазэхэмрэ азгъейхэмрэ, адыгэхэм ягъусэу зауэм и гуауэмрэ хэкум ихуныгъэмрэ дэзыгуэшахэр.
Yazının Çerkesce seslendirmesi için inke tıklayınız :
p>
.
p>
nan
Yemuz Bayazıt Tarakçı
