“El Sanatları” bölümümüzün üçüncü dersinde, birinci ve ikinci dersimizde gördüğümüz feden örme tekniğine devam ediyoruz. Unutmamamız ve unutturmamamız gereken el sanatlarımızı, elinize alacağınız değişik malzemelerle, hocalarımızın tarifine ve şekildeki tariflere bakarak, yazılı açıklamalarla birlikte yapmayı deneyebilir, siz de bilmeyenlere öğretebilirsiniz.
(*)Feden: Deriden dikiş amaçlı olarak kesilmiş ip gibi ince uzun sırıma verilen isimdir.
Anlatmak çok kolay birkaç resim altına da bir iki satır yazdığımız zaman olay bitiyor. Fakat adıge el sanatlarını yapmak oldukça zor ve zahmetlidir. Kullanışlı olmasıyla birlikte zarifliğin ve estetiğin simgesi sayılabilecek bu ürünleri yapmak anlatmaktan çok zordur.
El sanatlarımıza gönül vermiş habzeyi yaşama ve kültürümüzü yaşatma yolunda ciddi emekler veren Kayserili Thamade’lerimizden Kerami Tok. Amcayı’da buradan saygıyla selamlıyor, yanda gümüş simden yapmış olduğu kamçıyı görüyorsunuz.(bu kamçı düğünlerde kızlar tarafından pseluglarına hediye olarak verilen bir süs kamçısıdır.)
Genel olarak Adıgeler ata sağdan biner sağdan iner. Binicinin soldan inmesi kötü bir haber geldiğini düşündürür. Eğer üzerinde duruş dik olmalıdır. Dizgin tay derisindendir ve iki elle tutulmaz. Sol elle dizgin hakimiyeti sağlanır, sağ elde kamçı bulundurulur. Kamçı gümüş sap, deri kırbaç ve manda derisinden çınttuhempe adı verilen şaklayıcı parçadan oluşur. Yüzük parmağı kamçı bağına geçirilerek elden düşmesine izin verilmez. Yaşlılar kamçıyı sağ elde tutup kırbaç kısmını atın boynunun sol tarafına aşırabilirler. Kamçıyı sarkıtmak yakışıksız görülür. Binici atın yanında kamçıyı toplu tutmaya, kırbaç kısmını ata göstermemeye dikkat eder.Kamçı ile ata hızlı vurmak boyun ve kuyruk civarını kamçılamak hoş karşılanmaz. Kadınların ve yaşlıların yanında ata hızlı vurmak ayıptır. Ayrıca Çerkes kamçının küçük bir hareketiyle atın binicinin isteğini anlamasını istediği için atı kamçı darbesine alıştırmaz. İki atlı karşılaştığında eğerlerinden hafifçe doğrularak birbirlerini selamlarlar. Atlı, kendisini karşılamak üzere bekleyenlere direkt karşıdan yaklaşamaz, kalabalığın sol tarafından yaklaşır ve onları sağa alır. Topluluğa karşı at oynatmak, koşturmak, kamçılamak ayıp görülür. Hele kadınlara atla yaklaşılmaz, yanlarından hızlı geçilemez. Bir gencin yaşlıların yaya olduğu yerde atla yanlarından geçmesi de yemux olarak değerlendirilir. Atlılardan kendisine saygı gösterilen kişi sağ tarafta durur.
Eskiden Çerkes evlerindeki askılıklarda kamçı asılırken kamçının ucu evin dışına doğru bakar halde asıldıysa; konuk bunu yaparak fazla kalmayacağını belirtmiş demekti. Eğer ki kamçının ucu içeri dönükse, konuk bir süreliğine kalacağını söylemek istemiştir. Ev sahibi de hazırlığını buna göre yapardı.
Önceki sayıda kamçının iç kısmının ve sırımların nasıl hazırlanması gerektiği açıklamış ve örmenin temellerini düz olarak göstermiştik. Şimdi de kamçı içinin üzerine, kesmiş olduğumuz sırımların nasıl örülmesi gerektiği aşağıdaki şekilde detaylıca görüyorsunuz.
Önceki sayıda şekil 1-6 olarak gösterdiğimiz dikim şeklinin kamçının iç kısmı ile örmede kullandığımız sırımların başlangıcının birbirine dikilmiş ve sapı ile nasıl birleştirildiğinin yandan ve üstten görüntüsü bulunmakta (üstte).
Solda ise, kamçının uç bağlantısı ve kamçı içi uç kısmının kenarlarının yukarıdaki şekilde olduğu gibi örüldüğünün resmini görmektesiniz.
Örülme işlemi bitirilmiş bir kamçı görmektesiniz.. Umarım sizlerde kültürümüzün tamamen yok olmaması için bir nebze katkıda bulunur bu tip eşyalarımızın korunmasına azami dikkat eder gelecek nesillere aktarırsınız.
NART DERGİSİ 55. SAYI
Hazırlayan: Abaze Süleyman
Abaze Süleyman
