Karadeniz Kıyıboyu Şapsığları Derneği Nisan ayında kuruluşunun 11.yılını doldurdu. Bu zaman içerisinde ve özellikle de geçtiğimiz yılda dernek ne gibi işler başardı? Günümüzde neler yapıyor ve gelecekle ilgili düşünceleri neler? Bu konuda dernek başkanı Mecit Bey ile yapılmış olan röportajı, 23 Mart tarihli Adığe Mak gazetesinden çevirerek yayımlıyoruz...
Başkanı olduğunuz derneğin en fazla üzerinde durduğu konu nedir? 1999 yılında ne gibi çalışmalar yaptınız?
+''+11 yıllık süre içerisinde en verimli çalışmaların geçen yıl yapılmış olduğunu belirtmek isterim. Kıyıboyu Şapsığlarının kongrelerinde alınmış olan bir çok karar geçtiğimiz yıl uygulamaya konulabilmiş, derneğimizin çalışma sistemi ve yapılanma şekli daha iyi bir duruma getirilebilmiştir. Çalışmalarımız sayesinde derneğimizin toplumdaki saygınlığı daha da artmış ve gerekliliği daha iyi anlaşılır olmuştur.
Derneğimizin kuruluşunun 10. yılının kutlandığı 29 Nisan 1999 tarihinde, "Rusya Federasyonu" nda öz topraklarında yaşayan küçük halkların özgürlüklerine dair garantiler" isimli federal yasanın Başkan Boris Yeltsin tarafından imzalanarak yürürlüğe girmiş olması bizi çok memnun etmiştir. Bizde kongrelerimizde bu kanunun çıkarılmasını çabuklaştırmak amacıyla almış olduğumuz kararların gereği olarak, yasama meclisi milletvekilleri nezdinde bir hayli çalışmalarda bulunduk. Yasanın ilgili meclislerde girişilmesi esnasında görüş ve önerilerimizi gerekli makamlara aktardık. çıkarılan yasada bizim kimi önerilerimizin dikkate alınmış olduğunu görmekteyiz. Bu kanunu temel alarak "öz topraklarında yaşayan Kıyıboyu Şapsığ Adığeleri'ne dair "yasa taslağını hazırlayıp Krasnodar Eyalet Yönetimine ve yasama meclisine sunduk.
1999 yılında çözüme kavuşturduğumuz diğer bir konu ise Kıyıboyu Şağsığların Sosyo-ekonomik ve ulusal-kültürel gelişmeleri için ihtiyaç duyulan paranın Krasnodar eyalet bütçesinde ayrı bir kalem olarak yer almasını sağlamak olmuştur. Bundan dolayı da Tuapse ve Lazarevsk ilçelerindeki Adığe köylerinin sosyal ve kültürel problemlerinin çözümünde ilerleme sağlanmıştır. Eyalet bütçesinde bu amaçla ayrılmış bulunan 2, 5 milyon ruble (bir dolar şu anda 28, 5 ruble) nin harcanmasında derneğimizle birlikte köy yönetimlerimizde görev almışlardır.
Uzun yıllardır arzulamakta olduğumuz Adığey Devlet Üniversitesi' nin Lazarevsk Şubesinin açılışı da geçtiğimiz yıl gerçekleşmiştir. Altı fakülteden oluşmakta olan şubede, anadilimizde eğitim yaptıracak öğretmenler de yetişecek şekilde eğitim öğretim devam etmektedir.
Sevinçli bir haberi daha söylemek istiyorum. Geçtiğimiz yıl Adığey Devlet Radyo-Televizyon Kurumu tarafından "TV Şapsugiya" adıyla bir muhabirlik merkezi açılmıştır. Bu merkezin imkanlarının daha da gelişeceğini ve halkımıza yararlı yayınlar sunacağını umut ediyoruz. Geçtiğimiz yılda Krasnodar Eyalet Yönetimi derneğimizce çıkarılan "Şapsugiya" gazetesine maddi yardımda bulunmuş ve bu sayede gazete çalışanlarının aylıkları ödenebilmiş ve gazete düzenli olarak çıkarılmıştır.
Bunların dışında geçtiğimiz yıl yine anılarda kalacak etkinlikler gerçekleştirmiş bulunuyoruz. Bu bağlamda derneğimizin kuruluşunun 10. yılını yaygın etkinliklerle kutladık. Kuban'ın saygın ressamı Aysa Hapişt'in resimlerini Krasnodar ve Maykop'ta sergiledik. Tuapse ve Lazarevsk'de "Agiğey'in Yıuldızları" isimli teleşov programlarını gerçekleştirdik. Tuapse ve Lazarevsk ilçelerindeki köylerde Adığey Devlet Tiyatrosu'nun oyunları gösterildi. Tanınmış Kompozitör ve şarkıcı Albert Tlaşe Soçi, Lazarevsk ve Tuapse'de konserler verdi. Adığe köyleri arasında çeşitli spor dallarında yarışmalar düzenlendi.
Aynı şekilde köy dernekleri ile köy yönetimleri ve yaşlılar meclisleri de geçtiğimiz yıl unutulmayacak etkinliklerde bulundular. Hacok köyünde düzenlenen "Nartların Ateşi Sönmesin" toplantısı, Tuapse ve Lazarevsk'te Şapsığ öğrencileri etkinlikleri, Şeheçey köyünde düzenlenen anı toplantı, Lazarevsk'te okutulan Mevlid, Şoyuku köyünde Madina Çuntıj'ın evinin duvarına konan anı levha, Hacok'un köy gününün kutlanması bunlar arasındadır.
Anlaşılan o ki geçtiğimiz yıl önemli işler başardınız ve kitlenizi memnun ettiniz. Bu çalışmalarda size güç veren neydi?
Kimler yardımcı oluyorlardı?
Bu çalışmalarımızı yönlendiren ve bize güç veren birkaç etken var. Bunlardan birincisi, derneğimizin kurulması ve kuruluş amaçları doğrultusunda çalışması için bu güne kadar çok insan emek vermiştir. Bunların arasından bugün dünyamızdan ayrılmış olanlara tanrıdan rahmet diliyorum. Onların yaptıkları çalışmalar ve bize bıraktıkları politik deneyimler sayesinde, 1V nci Şapsığ Kongresi'nin bize yüklemiş olduğu sorumlulukları yerine getirebildik. İkincisi ise yönetimimizin çalışma devresinin Eyalet Başkanı Nikolay Kandretonko'nun çalışma devresi ile çakışmasının büyük önemi vardır. O Şapsığların çözümlenmemiş sorunlarını iyi anlamış ve derneğimizin toplumsal –politik gücünün devlet politikası ile uyumlu hareket etmesi imkanlarını yaratmıştır. Eyalet Yönetiminin sorunlarımıza bakış tarzını Eyalet Başkan Yardımcısı N. I. Harçenko kongremize katılarak anlatmıştır. Ayrıca Adığey ile Krasnadar arasındaki iyi ilişkilerin de çok yararını görmekteyiz. Adığey ile Krasnadar eyaleti arasında imzalanan dostluk ve işbirliği anlaşmasında, Adığey'in Kıyıboyu Şapsığları ile sosyo-kültürel ilişkilerini güçlendirmeye verdiği önemi görmekteyiz. Aslan Carım ile Nikolay Kandratenko'nun 1998 yılında bölgemizde birlikte gerçekleştirdikleri gezi de bu iyi ilişkilerin bize bir yansımasıdır.
Derneğimiz hem bölgemizde yaşayan diğer halklara, hem de bölge yöneticilerimize ayrım yapmadan herkesin yararına çalışmalar yapmış olduğunu da kanıtlamıştır. Adığey Devlet Üniversitesi' nin Lazarevsk'te açtığı şubede sadece Adığe gençleri değil tüm halkların çocukları okuyacaklardır. Tuapse ve Lazarevsk kaplıcalarının tanıtımı için Adığey'de yaptığımız çalışmalar hepimizin çıkarınadır. Federal ve Eyalet bütçelerinde Şapsığlar için ayrılmış olan ödeneklerden bu köylerde yaşayan tüm insanlar yararlanmaktadır. Şapsığ Adığeleri'nin ezelden beri yaşadıkları topraklarını korumaya çalışmaları, doğanın bize sunduğu zenginlikleri yarar getirecek şekilde işletilmesini istemeleri, ormanlarımızın talan edilmesini önlemeye çalışmaları hepimizin sorumluluğu değil midir? Korumaya çalıştığımız güzel kıyafetlerimiz, şarkılarımız ve danslarımız tüm halkların kültürlerini zenginleştirmiyor mu?
Şapsığlarla ilgili Eyalet Meclisine vermiş olduğunuz yasa taslağı ne bakımdan önemlidir?
Bu konuda çıkarılmış olan söz konusu federal yasa küçük halkların sorunlarının çözümünü yerel yönetimlere bırakmış olup bu da bence doğru bir karardır. R. F.'nda yaşayan 60 kadar küçük halkın tarihi, kültürel, ekonomik, coğrafi ve politik sorunlarını bir federal yasa bünyesinde çözmek mümkün değildir. Amacımız Şapsığların bölgenin yerli halkı oldukları gerçeğini hiç bir zaman göz ardı edilemeyecek şekilde eyalet meclisine yasa ile tespit ettirmektir. Bu istemimizde hiç bir anormallik yoktur. Yasayı kabul edecek olan Eyalet meclisidir. İsteğimiz yasa görüşmelerine bizim de katılmamızın sağlanmasıdır.
Başarıdan söz etmek güzel. Ama her zaman başarının yanında eksiklikler de vardır. Sizin çözemediğiniz sorunlar ve eksiklikleriniz nelerdir?
Gerçek yaşamda ve özellikle bugünkü yaşamımızda her şeyin iyi olması mümkün değildir. Şimdiye kadar yaptıklarımızı ve başardıklarımızı anlattım ve bunlar söylenmesi gerekli şeylerdi. Yapamadığımız ve çözemediğimiz öyle sorunlarımız da vardır ki eğer bunları çözemezsek yaptığımız tüm iyi şeyleri de silip götürebilecektir. Adığelerin güzel geleneklerinden ve Adığeliğin bir çok alanı kapsadı-ğından sıkça söz ederiz. Adığelik ulusumuzun paha biçilmez mirasıdır ve hepimiz onunla gurur duymalıyız. Eğer onu gelecek nesillerimize de aktarmak istiyorsak ona aykırı olarak insanlarımızda gelişmekte olan davranışlara karşı ciddi bir şekilde savaş açmalıyız. Köylerimizde hırsızlığın arttığını, kötü davranışlarda bulunanların çoğaldığını, yaşlılara saygının azaldığını, herkesçe tanınan insanlarımızın arkasından yapılan çirkin dedikoduların yaygınlaştığını, yakınlık ve dostluk ilişkilerini kötüye kullananlara gerekli tepkiyi göstermemekte olduğumuzu açıkça söylemeliyiz. Sadece derneğimizin ve yaşlı meclislerimizin gücüyle bu tür olumsuz gelişmelerin önüne geçilemeyeceğini de belirtmek isterim. Bir Adığe'nin isminden öv-güyle söz edildiğinde bundan memnunluk duyuyoruz. Derneğimizin çalışmaları sayesinde bir çok insanımızın yaptığı güzel işler öne çıkarılmış ve topluma tanıtılmıştır. Kanunlara uymayan, halkımızın onurunu zedeleyen insanlara karşı yaptırım manın da zamanı gelmiştir. Adığelik çalışmalarına karşı çıkan ve yasalarla kazandığımız haklarımızı küçümseyen kişilere karşı da etkili tavırlar ortaya koymamız gerekmektedir. Bu bağlamda derneğimizin adli makamlarla ilişkilerini güçlendirmesi gerektiği kanaatindeyim. Kötü davranışlarda bulunanların sayılarının azaltılması için yapacağımız çalışmaların da uğraş alanlarımızın biri olması gerektiğini düşünüyorum.
[Röportaj: Haceretbiy Tlehusej]
[23 Mart tarihli Adığe Mak Gazetesinden çeviren: İbrahim Çetao]
+''+Kaffed
