3 Eylül 1992
Rusya Konfederasyonu Başkanı ve Gürcistan Devlet Konseyi Başkanı, Abhazya Yöneticileri, Kuzey Kafkasya Cumhuriyetleri Yöneticileri ve Rusya Federasyonu Kray ve Oblast Yöneticileri’nin iştirakiyle, Abhazya’da oluşan durumu gözden geçirip, silahlı çatışma sahası haline gelen Abhazya’da en kısa zamanda ateşin kesilmesi, olağanüstü kriz durumunun ortadan kaldırılması ve siyasal düzenin tümüyle sağlanacağı şartların yaratılması amacıyla, BM Tüzüğü ruhuna ve dibacesine; AGİK Nihai Belgesi, Yeni Avrupa İçin Paris Şartı ve 1992 Helsinki Deklerasyonu Prensiplerine bağlılığımızı teyit ederek, Devletlerin toprak bütünlüğü ve sınırların dokunulmazlığı evrensel prensiplerinin her türlü ihlalini kabul edilmez sayarak, insan hak ve hürriyetlerine ve keza ulusal azınlıkların haklarına saygı duyarak, aşağıdaki hususlarda anlaşmaya vardık:
Madde 1
Gürcistan Cumhuriyeti’nin toprak bütünlüğü garanti edilir.
Çatışmaya katılan tüm silahlı gruplar, 5 eylül 1992 günü saat 12:00’den itibaren ateş kesecek birbirlerine karşı güç kullanmaya son vereceklerdir. Taraflar, ateşkes yürürlüğe girene kadar herhangi bir saldırı eylemine girmeyeceklerini taahhüt eder.
Aynı zamanda Abhazya’nın da dahil olduğu Gürcistan ve Rusya Hükümet organlarınca tayin edilecek temsilciler tarafından, kontrol ve teftiş amacıyla bir komisyon oluşturulacaktır. Bu komisyon, ateşkese ve anlaşmanın diğer hususlarına belirleyeceği prosedür çerçevesinde uyulmasını sağlayacaktır.
Komisyon üyeleri, komisyona verilen görevlerin yerine getirilmesi amacıyla, çatışma bölgesinde kesin bir denetim sağlamak için, yasa dışı silahlı grupların Abhazya’ya girişini önleyecek ve girmiş olanların silahsızlandırılması, dağıtılması ve Abhazya’dan ayrılmasını sağlayacak gerekli ekiplerle, komisyonu takviye eder.
Komisyon, ateşkesten ve birliklerin yer değiştirmesinden sonra, çatışma bölgesindeki Gürcistan Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetlerin, bu anlaşmanın amaçlarına ulaşmasını sağlamak (demiryolları ve diğer belirli ünitelerin korunması) için gerekli olduğuna mutabık kalınan seviyeyi aşmamasını denetler.
Komisyonun tavsiyeleri, her seviyedeki yetkililerce gecikmeksizin dikkate alınacaktır.
Madde 2
10 Eylül 1992 tarihine kadar tutuklular, rehineler, esirler ve diğerleri, karşılıklı olarak “hepsi hepsiyle” ilkesine göre iade edilecektir.
Madde 3
Taraflar her çeşit terör faaliyetini ve rehin almayı yasaklar ve engeller. Suçlular hakkında yasal kovuşturma yapar.
Madde 4
Mal, hizmet ve yasal işlerle uğraşan insanların naklinde kullanılan yollardaki engelleri bertaraf etmek üzere acil önlemler alınır. Kara, hava ve deniz yollarının kesintisiz ve güvenli olarak işlemesi, sınırların korunması sağlanır.
Transkafkasya demiryolunun, belirlenen kısımlarında güvenliğin sağlanmasına, ortak bir mekanizma da kurularak, özellikle dikkat edilecektir.
Kontrol ve Teftiş Komisyonu, bu konuyla ilgili gerekli önerileri sunacaktır.
Madde 5
Kaçmak zorunda kalanların devamlı ikamet yerlerine dönmelerini sağlayacak şartlar oluşturulur. Bunlara gerekli destek ve yardım sağlanır.
Kayıp kişilerin bulunması ve Abhazyadan ayrılmak isteyenlerin tahliyesi için önlemler alınır.
Moskova’da imzalanan Ancak Uygulanamayan Ateşkes Anlaşması (devam’2)
Madde 6
İhtilaf sahasında zorbalık ve soygunları durduracak ve önleyecek, suçluları yasa önüne çıkaracak etkili önlemler alınır.
Madde 7
Taraflar, zarar gören bölgelerin onarılması ve ihtilaf sırasında mağdur olan insanlara, uluslararası yardım da dahil olmak üzere, insani yardım yapılması için önlemler alır. Bu tür yardımın yerine ulaştırılması ve dağıtılmasını düzenlemeyi, Kontrol ve Teftiş Komisyonunun koordinasyonunda Kızılhaç örgütleri üstlenecektir.
Madde 8
Taraflar insan hakları ve ulusal azınlık haklarıyla ilgili uluslar arası normlara uymanın gerekli olduğunu, etnik köken, dil ve din farklılığı dolayısıyla vatandaşlara farklı muamele yapmanın kabul edilemez olduğunu, serbest demokratik seçimlerin sağlanmasının gerekli olduğunu teyit eder.
Madde 9
Abhazyanın da dahil olduğu Gürcistan Cumhuriyeti topraklarında geçici olarak bulunan Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetleri kesin tarafsızlığa uyar ve dahili ihtilaflara karışmaz.
Abhazyanın da dahil olduğu Gürcistan Cumhuriyeti’nin tüm iktidar ve yönetim organları, orada konuşlandırılmış Rusya Silahlı Kuvvetlerinin tarafsızlığına saygı göstermek ve askeri personel ile aile fertlerine ve askeri mallara karşı yapılacak yasadışı eylemleri önlemekle yükümlüdürler.
Madde 10
Taraflar, Abhazya’da yasal iktidar organlarının, 15 Eylül 1992 tarihine kadar normal faaliyetine yeniden başlaması için işbirliği yapacaklardır.
Madde 11
Rusya Federasyonu içinde bulunan Kuzey Kafkasya Cumhuriyet, Oblast ve Kray ve yönetim organları, kendi topraklarından kaynaklanan ve bu anlaşma şartlarına uymayan her türlü hareketi engellemek ve önlemek hususunda etkili önlemler alacaklardır. Bu anlaşmayı uygulamak ve bölgede barışı tesis etmekte, işbirliği yapacaklardır. Bun anlaşmayı kendi halklarına anlatmaya gayret edeceklerdir.
Madde 12
Taraflar yukarıda ifade edilen düzenlemeleri desteklemesi ve bunların uygulanmasında işbirliği yapması için, durum tespiti ve gözlemci misyonları göndermek de dahil olmak üzere, BM ve AGİK’e başvururlar.
Moskova, 3 Eylül 1992
Rusya Federasyonu adına imza Gürcistan Cumhuriyeti
B.Yeltsin adına E.Şevardnadze
G.S.Hija
A.V.Kozırev
P.S.Graçev
A.M.Mirzabekow Mutabık Kalanlar
M.M.Magametov V.G.Ardzınba T.İ.Sigua
V.M.Kokov K.K.Ozgan T.K.Kitovani
H.M.Karmokov T.Nadareşvili A.D.Çikvaidze
V.N.Savalyev
V.İ.Hubiyev A.H.Tleuj
S.V.Hetagurov V.N.Dyakonov
A.H.Galazov Y.S.Kuznetsov
A.A.Camirov V.F.Çub
ABHAZYADA ATEŞKES VE ATEŞKESİ KONTROL ANTLAŞMASI
Soçi, 27 Temmuz 1993
İhtilafın tarafları, Rusya’nın arabuluculuğuyla aşağıdaki konularda mutabık kalmışlardır;
l- İhtilafın tarafları 28 Temmuz 1993 saat 12:00’den itibaren, bu yılın 20 Mayısında kararlaştırılmış olan ateşkese kesin olarak uyacaklar ve ihtilaf sahasında birbirlerine karşı kuvvet kullanmayacaklardır.
Savaş uçakları, topçu, yüzer vasıtalar, askeri teçhizat ve silah kullanılması yasaktır.
İhtilaf sahasına (Abhazya topraklarına) ilave askeri birlik ve diğer silahlı gruplar sokulmayacak, seferberlik uygulanmayacak; önceden mutabakat sağlanmadan askeri birlik ve silahlı gruplar yer değiştirmeyecek, silah ve cephane sokulmayacak, askeri altyapı ile ilgili birimler inşa edilmeyecek.
2- 29 Temmuz 1993 tarihinden itibaren, Gürcü-Abhaz-Rus geçici kontrol grupları (3-9 kişilik) çalışmaya başlayacaktır. Bu grupların personeli taraflarca onaylanacaktır.
Geçici kontrol grupları ateşkese uyulup uyulmadığını denetleyecektir. Bu gruplar, Sohum, Gulripş, Oçamçıra, Gudauta, Noviy Afon, Tkuarchal, Gagra, Gal’de yerleştirilir. İhtiyaç halinde bu tür gruplar, tarafların onayıyla, başka yerlerde de yerleştirilecektir. Kontrol grupları ihtilaf sahasında kendilerini ilgilendiren her yeri, karşı tarafı haberdar ettikten sonra, görme hakkına sahiptir. Taraflar kontrol gruplarının güvenliğini sağlarlar, iaşeleri için gerekli önlemleri alırlar ve ulaşım aracı temin ederler.
Kontrol grupları, çeşitli problemlerle ilgili olarak ahalinin başvurularını inceleyebilirler.
Uluslar arası gözlemciler geldikten sonra, kontrol grupları bunlarla sıkı ilişkiye girerler.
3- İhtilafın her bir tarafı, kendi birliklerinin, kontrol gruplarınca tespit edilmiş ateşkes ihlallerini derhal önleyecek etkili tedbirleri alır, kontrol gruplarının tavsiyelerine olumlu yaklaşır.
Bu anlaşmada tarafların mutabık kaldığı taahhütlere uyulmaması halinde, BM ve AGİK’e haber verilir.
4- 5 Ağustos 1993’e kadar, Abhazya’da çözüm için birleşik komisyon kurulur. Komisyon tüzüğü taraflarca onaylanır. Komisyonun çalışmasına, kabul ederlerse, BM ve AGİK’e haber verilir.
5- Taraflar, ihtilaf sahasına uluslar arası gözlemciler ve barış gücünün davet edilmesini gerekli görür. Uluslar arası barış gücünün miktarı ve kapsamı, tarafların da onayıyla BM Güvenlik Konseyi ve Genel Sekretere danışılarak belirlenecektir.
6- İhtilaf sahasının kademeli askeri güçlerden arındırılmasına (demilitarizasyon) başlanır.
En kısa zamanda uluslar arası gözlemciler ihtilaf sahasına sokulur ve ateşkes başlangıcından itibaren 10-15 gün içinde, Gürcistan Cumhuriyeti’nin silahlı birimleri Abhazya topraklarından çıkarılır.
Aynı süre içerisinde, ihtilaf sahasında bulunan silahlı birimler, gruplar ve şahıslar dağıtılır ve Abhazya’dan çıkarılır.
Anayolların, önemli ünitelerin korunması için, 3 Eylül 1993 tarihli Moskova görüşmesi Nihai Belge uyarınca, ihtilaf sahasında yerli halktan, Gürcü tarafının Jandarma birliği teşkil edilir. Bu birlik kışla düzeninde bulunur. Daha sonra bu birlik aşağıda sözü geçen jandarma alayı ile birlikte, Abhazya’nın karma milliyetli jandarma gücüne dahil olur.
Abhaz tarafının silahlı birlikleri, jandarma alayına dahil edilir. Bu alay kışla düzeninde bulunur ve nihai çözüme kadar, jandarma görevini yapar (ana yolların, önemli ünitelerin korunması).
Abhazyada ateşkes ve ateşkesi kontrol antlaşması
bütün yukarıda sözü edilen bu işler, ortak komisyonun nezaretinde yürütülür.
Gumista, Psou ve İngur nehirlerine uluslar arası gözlemci yerleştirilir.
Ateşkesten hemen sonra ihtilaf sahasında kamu düzenini sağlamak için, kapsamı ve miktarı taraflarca belirlenecek karma milliyetli polis gücü kurulur.
Ateşkesin devamını sağlamak ve hukuk düzeninin korunması için uluslar arası barış gücü ve BM’e danışılarak, geçici olarak ihtilaf sahasında bulunan Rusya askeri birlikleri davet edilir.
İhtilafın tarafları, çokuluslu ahalinin haklarının korunmasını garanti ederler.
Mültecilerin devamlı ikamet mahallerine geri dönmeleri ve kendilerine yardım edilmesi için gerekli tedbirler alınacaktır. Mültecilerin problemleriyle ilgili görevlerin hızla yerine getirilmesi için, ortak komisyon özel bir grup teşkil eder.
7- Abhazya topraklarında geçici olarak bulunan Rus birlikleri kesin olarak tarafsız kalacaktır.
Rusya Federasyonu askeri birliklerinin ve sınır birliklerinin geçici ikamet statüsü, çalışma şartları, geri çekilme tarihleri ve biçimi, ayrı anlaşma belgeleriyle belirlenecektir.
Taraflar Rusya askeri personelinin ve aile üyelerinin güvenliğini sağlarlar.
8- 3 Eylül 1992 tarihli Moskova Görüşmesi Nihai Belgesi uyarınca, taraflar, Abhazya’daki yasal hükümet organlarının normal faaliyetlerine yeniden başlaması için gerekli şartları sağlarlar.
9- Taraflar, BM himayesi altında ve Rusya’nın yardımıyla, Abhazya’daki ihtilafın geniş kapsamlı çözüm anlaşmasını hazırlamak için, ara vermeden görüşmelere devam ederler.
Bu anlaşmada, barışın korunmasıyla ilgili temel meseleler, ihtilaf sahasının askerden arındırılması, uluslar arası barış gücü kullanılması, ekonomik hayatın düzenlenmesi, hukuk düzeninin korunması, sivil halka karşı suç işleyen kimselerin kovuşturulması, mültecilerin ikamet yerlerine dönmesi, insan haklarına, azınlık haklarına riayet edilmesi, Abhazya’nın politik statüsü ve devlet yapısının garanti edilmesi hususları ifadesini bulacaktır.
10- Bu anlaşmanın tarafları, anlaşma hükümlerini, ateşkes rejimini, taraflardan herhangi birinin çıkarını zedeleyecek hareketler için kullanılmayacağını taahhüt ederler.
Gürcistan tarafı adına Abhaz tarafı adına Rusya Federasyonu adına
V.Goguadze S.Djindjolia A.Kozirev
ABHAZYA CUMHURİYETİ PARLAMENTO BAŞKANI V.ARDZINBA MEMORANDUMU
Suhum, 7 Ekim 1993
14 Ağustos 1992 tarihinde, Abhazya barış içinde günlük hayatını yaşarken, Cumhuriyet parlamentosu, yapacağı oturumda Gürcistan ve Abhazya arasındaki karşılıklı ilişkilerin esaslarıyla ilgili antlaşma taslağını ve Gürcistan Devlet Konseyi’ne yapacağı çağrıyı onaylamaya hazırlanıyordu. Ama, Gürcü liderleri, daha önceleri yaptıkları ve daha sonra da tekrarladıkları gibi, meseleyi kuvvet yoluyla çözmeye taraftar oldukları gösterdiler, bu da Abhazların, Gürcülerin, Rusların, Ermenilerin, Rumların acı çekmelerine, yaşamlarını yitirmelerine neden oldu. Abhazya’da pek çok köy yok edildi. Devlet Arşivi, Bilimsel Araştırma Enstitüsü, Okullar, Tiyatrolar e daha pek çok kurum yakıldı. Bölgenin ekonomik alt yapısı tahrip edildi.
Savaş, ardında beraberlik ve yaralı yürekler bıraktı. Ama, ne olursa olsun, savaşın bitmesi, Abhazya’nın çok uluslu halkına, kendi vatanında barışı tekrar kurma şansı vermiştir. Ama bunun için, uluslar arası toplumun, moral, politik ve ekonomik desteğine ihtiyacımız var. Bu gün Abhazya yönetiminin, normal hayata dönüşünü engelleyen pek çok problemle karşı karşıya olduğunu saklamıyoruz; konutlar, ulaşım, haberleşme sistemleri tahrip olmuş durumdadır, ülkemizin bazı bölgelerine elektrik enerjisi akımı durdurulmuştur, Gürcistan’daki istikrarsızlık da önemli bir engeldir. Bu zor ve Abhazya’nın kaderinin belli olacağı günde, dünya halklarını ve yöneticilerini, normal hayata dönüş için Abhazya’ya yardıma çağırıyoruz.
Ben, kendi adıma, bütün sorumluluğumla şunları beyan ederim:
Abhazya Cumhuriyeti liderliği, etnik kökenine veya politik görüşlerine bakmaksızın bütün Abhazya vatandaşlarının korunması prensibine bağlılığını teyit eder.
Silahlı kuvvetlerin, sivil halkı koruması için tarafımızdan direktifler verilmiştir.
Bütün Abhazya halkına, sükuneti muhafaza etmeleri ve öç almaya yönelik hareketlerin önleneceği konusunda daha önce yaptığım çağrıyı tekrarlıyorum. Bütün sorunlar mahkemelerde halledilecektir.
BM İnsan Hakları merkezi ve UNPO ile birlikte Birleşmiş Milletleri, “Barış ve Yeniden Kurma” konferansının organize edilip hayata geçirilmesi konusunda Abhazya’ya yardım etmeye çağırıyorum. Bu konferansın amacı, savaşın getirdiği ve insanları etnik kökenlerine göre bölmüş olan yaraları tedavi etme yollarını aramaktır. Ülkemizi imar edecek yolları, ancak birlikte bulabiliriz.
Uluslar arası Kızılhaç, Sınır Tanımayan Doktorlar Hareketi vb. örgütlere, Abhazya’ya ilaç ve diğer insani yardım sağlamaları konusunda ısrarla ricada bulunuyorum. Psikiyatri uzmanları göndermeleri çok yararlı olacaktır.
En kısa zamanda Abhazya Cumhuriyeti’nin demokratik anayasa taslağı ele alınacaktır. Temel prensipler şunlar olacaktır:
-Çok partili demokratik parlamenter cumhuriyet,
-İnsan haklarının ve demokratik hürriyetlerin korunması,
-İhtiyaç duyan vatandaşların sosyal güvenceye kavuşturulması.
Amacımız, Abhazya’yı bir barış ve huzur köşesine dönüştürmektir, bunun için uluslar arası garantiler altında, silahsızlandırılmış tarafsız bir devlet kurma yollarını arayacağız. Abhazya, bölgesel ve küresel barışa katkıda bulunacak bir faktör olmalıdır.
Abhazya Cumhuriyetinde ve genelde bölgede barış ve demokratik normlar yeniden kurulur kurulmaz, Abhazya yönetimi, uzun süreli dostluk ilişkilerinin kurulması konusuyla ilgili olarak Rusya ve Gürcistan ile ve diğer komşu ülkelerle görüşmelere başlamaya hazırdır.
VLADİSLAV ADRZINBA
ABHAZYA CUMHURİYETİ PARLAMENTO BAŞKANI
Kaffed