CENEVREDEKİ GÖRÜŞMELERE KATILAN GÜRCÜ VE ABHAZ TARAFLARINCA KABUL EDİLEN MUTABAKAT MUHTIRASI
30 Kasım – 1 Aralık 1993
Cenevre
Cenevre’de 30 Kasım – 1 Aralık 1993 tarihleri arasında Birleşmiş Milletler himayesinde Gürcü- Abhaz anlaşmazlığına geniş kapsamlı bir çözümü getirmek için Rusya Federasyonunun kolaylaştırıcı olarak yer aldığı ver bir AGİK temsilcilerinin de bulunduğu ilk tur görüşmeler yapıldı.
Görüşmelere Güvenlik Konseyi’nin 9 Temmuz 1993 tarihindeki 849 numaralı, 6 Ağustos 1993 tarihindeki 854 numaralı, 24 Ağustos 1993 tarihindeki 858 numaralı, 19 Ekim 1993 tarihindeki 876 numaralı, ve 4 Kasım 1993 tarihindeki 881 numaralı kararları doğrultusunda yürütüldü.
Aşağıdaki konularda anlaşmaya varıldı.
1. Taraflar, Abhazya’da ateşkesi ve uygulanmasını öngören 27 temmuz 1993 Soçi Antlaşması uyarınca, Abhazya’daki anlaşmazlığa kapsamlı bir siyasi çözüm bulmayı amaçlayan görüşmeler sürecinde birbirlerine karşı güç kullanmayacaklarını veya güç kullanmakla tehdit etmeyeceklerini tahüt ederler.
2. Taraflar, her ikisi de Güvenlik Konseyi ile Birleşmiş Milletler Genel Sekreterince onaylanmış bir uluslar arası barışgücü ve sayısı artırılmış uluslararası gözlemcilerin barışı koruyacağını kabul ederler.
3. İyiniyet göstergesi olarak taraflar, 20 Aralık 1993 tarihinden evvel önkoşulsuz olarak “hepine karşılık hepsi” ilkesi doğrultusunda savaş esirlerini takas edeceklerdir.
4. Taraflar, göçmenler ve yurdundan edilmiş insanlar sorununa acil çözüm bulmayı görev kabul ederler. Göçmenlerin Abhazya’nın tüm bölgelerindeki daimi ikametlerine, iradeye dayalı güvenli ve hızlı dönüşlerinin koşullarını hazırlamayı kabullenirler. Geri dönen tüm göçmenlere terkettikleri apartman, ev, arazi, ve mülkleri iade edilecektir. Taraflar, göçmenler sorununun çözümüne Birleşmiş Milletler Göçmenler Yüksek Komiserliği’nin katkısını ümit ettiklerini ifade ederler.
5. Taraflar, çatışma bölgesindeki halk için temel sistemlerinin yeniden tesisi ve savaş zedelere çeşitli insani yardımın gönderilmesi yolunda uluslararası topluluğa çağrıda bulunurlar.
6. Taraflar, çatışma bölgesinde ekonomik ,canlanma için uluslararası ve ulusal örgütlerin katılımıyla bir uluslararası komisyon kurulmasına arzu ettiklerini dile getirirler.
7. Abhazya’nın siyasi statüsü ile ilgili önerileri hazırlamak amacı ile tarafların, Birleşmiş Milletler’in, Rusya Federasyonu’nun ve AGİK’in temsilcilerinden bir grup Aralık ayı başında Moskova’da çalışmaya başlayacaktır. Grup raporunu ikinci tur görüşmelerde teslim edecektir.
8. Birleşmiş Milletler himayesinde Gürcü-Abhaz Anlaşmazlığına geniş kapsamlı bir çözüm getirmek için Rusya Federasyonu’nun kolaylaştırıcı olarak yer alacağı ve bir AGİK temsilcisinin de hazır bulunacağı ikinci tur görüşmeler 11 Ocak 1994 günü Moskova veya Cenevre ‘de başlayacaktır.
CENEVRE’DE GÜRCÜ VE ABHAZ TARAFLARI ARASINDAKİ
GÖRÜŞMELERİN 2. RAUNDU HAKKINDAKİ BİLDİRİ
11-13 Ocak 1994/ Cenevre
Abhaz-Gürcü anlaşmazlığına geniş kapsamlı bir çözüm konusundaki görüşmelerin 2. raundu BM’in himayesinde, Rusya’nın arabuluculuğu ve AGİK ve BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin temsilcilerinin katılımı ile 11-13 Ocak 1994 tarihleri arasında Cenevre’ gerçekleştirildi.
Görüşmeler Güvenlik Konseyi’nin 9 Temmuz 1993 tarihli 849 sayılı, 6 Ağustos 1993 tarihli 854 sayılı, 24 Ağustos 1993 tarihli 858 sayılı, 19 Ekim 1993 tarihli 876 sayılı, 4 Kasım 1993 tarihli 881 sayılı ve 22 Aralık 1993 tarihli 892 sayılı karalarına uygun olarak gerçekleştirilmiştir .
1 Aralık 1993 tarihli Tarafların Görüşlerinin Memorandumu’ndaki hükümlerin uygulandığı burada vurgulanır. Savaş esirlerinin değişimi sırasında karşılıklı olarak esirlerin tamamının değişimi prensibi benimsenmiştir.
BM Mülteciler Yüksek Komiserliği temsilcileri, kayıp kişilerin ve mültecilerin gönüllü olarak evlerine dönüşlerinin uygulanabilirliğini sınamak üzere ilk hazırlık seyahatlerini gerçekleştirdiler.
Anlaşmazlık bölgesindeki uluslararası gözlemci sayısında bir artış vardır.
15-16 Aralık 1993 tarihinde Moskova’da anlaşmazlıkta ilgili tarafların, BM’in Rusya Federasyonunun ve AGİK temsilcilerinden oluşan bir grup uzman arasında Abhazya’nın politik statüsü hususunda tavsiyelerin hazırlanması için bir toplantı gerçekleştirildi. Aynı zamanda yeni haydutluklara maruz kalan nüfusun bir sonucu olarak kontrol edilmeyen silahlı gruplarca anlaşmazlık bölgesinde yürütülen vukuatlar meydana gelmektedir. Kayıp ve ölen şahısların bulunması çalışması henüz başlamamıştır. Cenevre’deki görüşmelerin 2.raundu sırasında taraflar anlaşmazlığın geniş kapsamlı bir çözümü için erken başarının sağlanması için çabaları sürdürmenin gereğini vurguladılar.
Taraflar, birbirlerine karşı kuvvet kullanmama ve tehdit etmeme hususundaki taahhütlerini teyit ettiler.
Taraflar, politik bir çözüme yönelik gelişmeler için uygun şartların tesis edilmesi hususunda anlaştılar.
Anlaşmaların pratik olarak uygulanması Abhazya’daki geniş çaplı bir Barış Gücü’nün faaliyeti ile sağlanacaktır.
Taraflar, BM Güvenlik Konseyi’ne önümüzdeki oturumunda, Gürcüstan’daki BM Gözlemci Heyeti faaliyetlerini değerlendirilmesini ve anlaşmazlık bölgesinde vukuatların tekrar başlamamasını denetim altın alacak şekilde görev tanımının uygun şekilde genişletilmesi hususunda çağrıda bulunmak üzere anlaştılar.
Taraflar, anlaşmazlık bölgesine BM Barış Gücü veya BM’in yetkili kılacağı diğer güçlerin yerleştirilmesinden yana görüş bildirdiler.
Taraflar, söz konusu barış gücü içerisinde Rus birliklerinin bulunması hususunda görüşbirliği içerisinde olduklarını ifade ettiler.
BM Güvenlik Konseyi’nin kararına uygun olarak anlaşmazlık bölgesine, ilave sayıda uluslararası gözlemcilerinin ve bunu takiben barış gücünün yerleştirilmesinden sonra 5 gün içerisinde taraflar bütün silahlı unsurları silahlarıyla ve askeri teçhizatlarıyla birlikte bölgeden çıkarılmasını uygulamaya başlayacaklar ve söz konusu güçleri İngur Nehrinden ve diğer olası aktif çatışma bölgesinden tarafların onayladığı gibi barış gücü yetkilililerince tayin edilen bir uzaklık kadar sınır dışına çıkarılacaktır.
Aynı zamanda uluslararası gözlemciler ve barış gücü tayin edilen bu bölgeye girecektir.
Çatışmaya katılan tüm gönüllü birlikler ve fertler tamamen silahsızlandırılacak ve bölgeden çıkarılacaktır. Psou nehri üzerindeki denetim noktalarında da uluslararası gözlemcilere yapılacak denetimlere izin verilmiştir.
Taraflar, Güvenlik Konseyi’nden anlaşmazlık bölgesinde uluslararası görevlilerin varlığını arttırmasını için çağrıda bulunmuş ve bu amaçla, mültecilerle ve diğer insani konularla uygun sivil uzmanların yerleştirilmesinin gerekli olduğunu vurguladılar.
Taraflar sorunların çözümünde, BM’lerin başkanlığı altında özel gönüllü bir fonun kurulmasına yardımcı olacağını ifade ederler.
Taraflar, kaybolmuş şahıslar ve mültecilerin Abhazya’ya geri dönmesi hususunda dört taraflı bir anlaşmayı uygulamayı sürdüreceklerdir.
Tarafların, BM’in ve Rusya Federasyonunun temsilcilerinden oluşan mülteciler konusundaki özel bir komisyonun kurulması ve 25 Ocak 1994 tarihinden itibaren çalışmasına başlaması hususunda anlaştılar.
Taraflar , 10 Şubat 1994 tarihinden başlayarak kayıp şahısların ve mültecilerin ilk olarak Gali bölgesine olmak üzere Abhazya’ya geri dönüşleri sürecinin uygulamaya geçmesi hususunda anlaşmışlardır.
Bu çalışma sırasında taraflar çalışmaya katılan personelle, kayıp şahıslar ve mültecilerin güvenliğini sağlamak için gerekli önlemleri alacaklardır.
Abhaz tarafı yukarıda bahsedilen personelin ve mültecilerin kabulü ve güvenliği için öncelikle sorumluluk taşır.
Dahası, taraflar BM’den ve Rusya Federasyonu’ndan kayıp şahısların ve göçmenlerin geri dönüşleri için yapıcı emin bir çevre yaratmak konusunda yardım talebinde bulundular. Taraflar bu konuda bölgede
BM’nin faaliyetlerine bir an önce başlamasını beklemekte-dirler.
5. Taraflar, birinci amacın sorunun politik yoldan geniş kapsamlı olarak çözümü ve bunun başarılmasına katkıda bulunacak çabaların olduğunu vurguladılar.
Taraflar, ortak çıkarları göz önüne alacak şekilde Abhazya’nın politik statüsü sorununu görüşmeyi sürdürme hususunda anlaştılar.
Uzmanlar arasındaki bu konudaki gelecek toplantı 8 Şubat 1994 tarihinde Moskova’da yapılacaktır. Tarafların raporları bu toplantıda görüşülecek ve BM ile AGİK’e gönderilecektir.
BM, AGİK ve Rusya Federasyonu, Gürcüstan’ın toprak bütünlüğünü tanımanın gereğinden yola çıkarak kapsamlı çözümün temel prensipleri olan Abhazya’nın değişik etnik kökenli nüfusunun tamamının çıkarlarının güvenceye almak konularında taraflara çağrıda bulunur.
6. Taraflar, ulusal ve uluslararası örgütlerin katılımlarıyla Abhazya’nın ekonomik anlamda onarılmasında yardım hususunda 15 Şubat 1994 tarihinden geç olmamak üzere uluslar arası bir komisyon kurulması konusunda kendi çıkarlarını ifade etmişlerdir.
7. Taraflar bundan sonraki toplantının 22 Şubat 1994 tarihinde Moskova veya Cenevre’de yapılması hususunda anlaştılar.
İmzalayan Taraflar
Gürcüstan adına J. Joseliani
Abhazya adına S. Jinjolia
BM adına Rusya adına AGİK adına E. Brunner B. Pastukov V. Manno
CENEVRE GÖRÜŞMELERİNİN 3. RAUNDU
22-25 Şubat 1994
Abhazya Devlet Başkanı Vladislav Ardzınba görüşmelerin sürmesi için Gürcüstan’ın Abhazya’ya sömürgesi gibi davranmayı bırakması gerektiğini söyledi. Üçüncü turun 22 Şubat ta Cenevre’de başlayan Abhaz-Gürcü görüşmeleri hakkında görüş bildiren Ardzınba, konuşmaların devamının ve çözüm bulmanın ancak bu şartın yerine getirilmesiyle mümkün olduğunu belirtti.
Gürcüstan ve Abhazya’nın resmi ve fiili bağlara sahip olmadığını ifade eden Ardzınba, konunun devletler arası ilişki kurma meselesi olduğunu söyledi. Abhaz tarafının bu tezini “yapıcı” olarak niteledi.
Göçmenlerin Abhazya’ya dönüşü konusuna da değinen Ardzınba, savaşa katılmayan, cinayet yağma ve başka suçları işlemeyenlerin korkmadan dönebileceklerini söyledi. Abhaz lideri geri dönen göçmenlere gerekli kolaylıkların gösterileceğini, konut temin edileceğini ve güvenliklerinin sağlanacağını belirterek bunun …. çözüle-meyeceğini ifade etti.
Ardzınba, Cenevre’deki görüşmelerin üçüncü turunda göçmenlerle ilgili bir anlaşmaya varılacağının ümit edildiğini dile getirdi.
Ardzınba, 3 Şubat’ ta Rusya ile Gürcüstan arasında imzalanan dostluk ve işbirliği anlaşmasının ardından Gürcüstan’ın Abhazya’nın siyasi statüsü ve göçmenlerle ilgili meselelerde tavrını sertleştirdiğini söyledi. Tiflis’in, Rusya’nın desteğini alarak Abhazya’ya baskı yapmayı planladığını vurguladı.
Ardzınba, sorulan soru üzerine Gürcü-Rus görüşmelerinde arabuluculuk yapan Rus Dışişleri Bakan Yardımcısı Boris Pastukov’un ülkesinin tarafsızlığı konusunda garanti verdiğini belirtti.
Kriz bölgesine Rus Barış gücü askerlerinin konuşlandırılmasıyla ilgili bilgi veren Ardzınba, bu kuvvetlerin İngur Nehri boyunca Gürcü-Abhaz sınırında mevzilenerek olası çatışmaları önlemeleri gerektiğini söyledi. Barış gücüne Abhazya içinde “polis vazifesi” verilmesini savunan Gürcü tezinin kabul edilemez olduğunu vurguladı.
MADDELER
Abhaz heyeti üyesi Andrei Jergeniya’nın İnterfax ajansına verdiği bilgiye göre Gürcü-Abhaz görüşmelerinin Cenevre’de 22-25 Şubat tarihlerinde yapılan üçüncü turu sonunda, Abhaz tarafının iki maddeye itiraz etmesiyle ortak belge imzalanmadı.
Altıncı maddenin, Abhazya’nın SSCB’nin resmen dağıldığı 21 Aralık 1991 günü geçerli olan Gürcüstan sınırlarını kabul etmesini öngördüğü, Abhazya’yı Gürcüstan içerisinde gören bu koşulun Abhaz tarafında kabul edilmediği bildirildi.
Dördüncü madde ise Abhazya’nın siyasi statüsünün görüşmeler yoluyla belirlenmesini öngörüyor. Jergeniya bu konuda şunları söyledi: “Abhazya’nın siyasi statüsü uzun bir süre önce saptanmıştır ve bir cumhuriyettir” Abhaz heyetine göre “beşinci ve yedinci maddelerde belirtildiği gibi iki eşit üye arasında resmi ve hukuki ilişkilerin görüşülmesi” gerekiyor. Jergeniya belgenin birbiriyle çelişen hükümler içerdiğini iddia etti. Bir taraftan resmi ve hukuki ilişkiler öngörülürken diğer taraftan Abhazya’nın Gürcüstan toprak bütünlüğünü tanıması isteniyor.
Jergeniya göçmenlerin Abhazya’ya dönmeleriyle ilgili konuda anlaşmaya varıldığını bildirdi. Anlaşmanın, Barış gücünün Gürcüstan ile Abhazya’yı ayıran İngur Nehri boyunca konuşlandırılmasından sonra göçmenlerin dönüşünün başlayacağına dair ortak bildirinin yayınlanmasının ardından imzalanması bekleniyor.
GÜRCÜ-ABHAZ GÖRÜŞMELERİNİN ÜÇÜNCÜ TURUNDA
TIKANIKLIK
Cenevre’de yapılan Gürcü-Abhaz görüşmelerinin üçüncü turu 25 Şubat günü somut sonuçlar elde edilemeden sona erdi. Taraflar nihai belge imzalamadılar.
Kaffed
