Gürcüstan- Abhazya savaşının (1992-1993) bitmesinin üzerinden sekiz yıldan fazla zaman geçti ve bütün bu zamanda Abhazya ne barış ne savaş koşullarında yaşıyor. RF barış gücü sayesinde korunan kırılgan barış, Gürcüstan’dan Abhazya’ya gönderilen haydut guruplarının gerçekleştirdiği çok sayıda suikast-terörist eylemler yüzünden sürekli kopma tehdidi altında.
BM’nin himayesi altında yürütülen, Gürcüstan ve Abhazya arasındaki görüşme süreci Gürcüstan-Abhazya ilişkilerinin tam ölçekli çözümüne henüz ulaşmadı. Üstelik Gürcüstan, askeri faaliyetlerinin yinelenmemesi hakkında taraflarca kabul edilen anlaşmaları ihlal ederek iki kez, Mayıs 1998 ve Ekim 2001’de Abhazya’ya karşı saldırı gerçekleştirdi. Bu yılın Ekim’inde yaşanan olaylara bir de, Gürcü askeri yapıları tarafında uluslar arası teröristler katıldılar.
Problemin barışçı çözümünün bu kadar uzamasının asıl nedeni tarafların taban tabana zıt tutumlarıdır. Gürcü tarafı, Abhazya’nın Gürcüstan devleti bünyesine girmesinde, Abhaz tarafı ise Abhazya’nın bağımsızlığının tanınmasında ve Gürcüstan’la eşit haklı devletler arası ilişki kurulmasında ısrar ediyor.
Abhazya, devlet yapısı 12 yüzyıldan öteye uzanan, tarihi ve kültürü zengin, eski bir ülkedir. Abhazlar yüzyıllar boyunca özgün ulusal kültürlerini, dillerini, Abhaz devletinin egemenliğini ve bağımsızlığını korudular. Abhazya ve Gürcüstan arasında tarihi olarak her zaman iyi komşuluk ilişkileri olmadı, karşılıklı yayılmacılık dönemleri oldu. Uzunca bir dönem Gürcüstan, Ortaçağ Abhaz Krallığı’na dahil oldu ve aynı şekilde Abhazya Cumhuriyeti’ne zaman zaman boyun eğmek zorunda kaldı.
Gürcüstan ve Abhazya’nın Rusya İmparatorluğu’na alınmasından önceki altı yüzyıl boyunca birbirlerinden bağımsız yaşadılar. 1810 yılında Abhaz Prensliği, müstakil bir devlet yapısı olarak, özerk yönetim hukukuyla Rusya İmparatorluğu’na girdi. Ancak Rus-Kafkas Savaşı’nın (1817-1864) sonuçları, Abhaz devlet yapısının kaldırılması, Abhazların büyük çoğunluğunun Osmanlı İmparatorluğu’na sürgün edilmesi, ülkenin kolonizasyonu, bütün bunlar Abhaz halkını fiziki ve etnokültürel yok oluşun eşiğine getirdi. Tam o sıralarda Gürcü aydınlarının belli çevrelerinde Kafkasya’da, Çarlığın kolonyal politikasından zarar gören halkların topraklarının ilhakıyla küçük bir imparatorluk kurulması fikri ortaya çıktı.
Rusya İmparatorluğu’nun 1917’de çökmesiyle Abhazlar, Gürcüstan’ın Abhaz halkının kendi kaderini belirleme hakkını engellemek (Abhazya’nın 1918-1921’de işgaline varacak kadar) için gösterdikleri aralıksız çabalara rağmen devlet yapısını yeniden kurmak için aktif mücadele yürüttüler. Böylece 31 Mart 1921’de bağımsız Abhazya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. 21 Mayıs 1921’de Gürcüstan Hükümeti Abhazya Hükümeti ile Birlik Antlaşması imzaladı. Abhazya SSC on yıl egemen bir devlet, uluslar arası hukukun bir öznesi olarak kaldı, ki 1925 Anayasası da bunu kanıtlıyordu.
19 Şubat 1931’de, Stalin’in iradesiyle, Abhaz halkının isteği dışında Abhazya SSC, Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne dönüştürüldü ve Gürcüstan SSC’ye dahil edildi. Abhazya’nın devlet statüsünün düşürülmesinden yararlanan Gürcüstan hükümeti, 30’lu yılların ortasından itibaren Abhaz halkına karşı baskı uygulamaya başladı. Siyasi yöneticiler ve öncü aydınlar fiziki olarak yok edildi, Abhaz okulları kapatıldı, Abhaz alfabesi Gürcü temelli alfabeye çevrildi, resmi işlemler Gürcüce yapılmaya başlandı, birçok Abhazca yer adı Gürcüce isimlerle değiştirildi, Abhazya tarihi çarpıtıldı ve son olarak Abhazlar bir Gürcü kavmi ilan edildi. Buna paralel olarak Gürcülerin Gürcüstan’dan Abhazya’ya yerleşmesi için büyük bir kampanya yürütüldü. Bu şekilde, uzun bir zaman dilimi boyunca Gürcüstan tarafından Abhaz halkına yönelik, bugünkü uluslararası hukuka göre soykırım olarak nitelendirilen bir politika uygulandı.
Bu maksatlı politika sonucunda, 20. YY ortalarında, Gürcüstan’la sınır olan Gal Bölgesinin Abhaz nüfusu hemen hemen tamamen Gürcüleştirildi ve Abhazların Abhazya’nın genel nüfusu içindeki yoğunluğu 1886 yılından 1959 yılına kadar %85,8’den %15,1’e kadar düştü; Gürcü nüfusu ise aynı dönemde %0,5’ten %39,1’e çıktı. Stalin totalitarizmi döneminde Abhazların dünyanın etnik haritasından silinmesi konusu tekrar ortaya çıktı.
Gürcüstan ve Abhazya arasındaki ilişkiler sürekli gergin kaldı, Abhaz halkı Abhazya’nın Gürcüstan bünyesinden çıkması için aralıksız gayret gösterdi, ki bu, totaliter bir rejim için eşi benzeri görülmemiş toplu protesto eylemlerine yol açtı, 1931, 1947, 1956, 1967, 1978, 1980, 1989, 1991 yıllarında.
Abhaz halkının ulusal kurtuluş hareketinin çabaları ancak 1991 yılında, Sovyetler Birliği dağılıp Abhazya Gürcüstan arasında devlet – hukuk ilişkileri sona erdiğinde başarıya ulaştı.
1990 yılı sonunda Gürcüstan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti tarafından, Gürcüstan’ın devlet bağımsızlığının yeniden kurulması için geçiş dönemi ilan edildi, 28 Şubat 1991’de ise Gürcüstan devlet bağımsızlığının 26 Mayıs 1918 tarihli Bağımsızlık Aktı temelinde yeniden kurulması konusunda referandum yapılması kararı alındı. 31 Mart 1991’de yapılan referandumda Gürcüstan halkının çoğunluğu bu öneriyi destekledi, 9 Nisan 1991’de ise “Gürcüstan’ın devlet bağımsızlığının yeniden kurulması aktı” kabul edildi.
SSCB’nin 3 Nisan 1990 tarihli “Birlik Cumhuriyetlerinin SSCB’den ayrılmasıyla ilgili meselelerin çözüm düzeni” hakkındaki yasasına göre özerk cumhuriyetler, birlik cumhuriyetinin SSCB’den ayrılması halinde, SSCB’de kalmaları ve devletsel – hukuki statüleri hakkında serbestçe karar verme hakkına sahiptiler.
Abhazya 17 Mart 1991’de tüm birlik çapında yapılan ve vatandaşlarının çoğunluğunun SSCB’nin muhafazası lehinde oy kullandığı referanduma katılarak bu hakkını kullandı. Referandumun Abhazya ÖSSC’deki sonuçları, SSCB Merkezi Referandum Komisyonu tarafından ve SSCB Yüksek Sovyeti’nin 21 Mart 1991 tarihli kararıyla onaylandı.
Bunun sonucunda, eski Gürcüstan SSC topraklarında birbiriyle bağı olmayan iki devlet ortaya çıktı – bağımsız- lığını yeniden ilan eden Gürcüstan ve yıkıldığı 21 Aralık 1991’e kadar SSCB’nin öznesi olarak kalan Abhazya SSC. SSCB’nin yıkılmasıyla birlikte ise Abhazya bağımsız devlet oldu.
Abhazya Cumhuriyeti üzerinde kaybettiği yargı yetkisini yeniden sağlamak için Gürcüstan, 14 Ağustos 1992’de egemen Abhazya topraklarına silahlı tecavüz gerçekleştirdi ve onun büyük kısmını işgal etti, ki bu saldırı eylemidir.
Abhazya Cumhuriyeti uluslar arası hukuka tamamen uygun, nefsi müdafaa ve kendi kaderini belirleme hakkının gerçekleştirilmesi olarak, özgürlüğünü ve bağımsızlığını kazanmak amacıyla Gürcüstan Cumhuriyetine karşı kurtuluş savaşı verdi. Bir yıldan fazla süren Gürcüstan-Abhazya savaşı işgalci Gürcü silahlı yapılarının Abhazya’dan kovulmasıyla sona erdi. Abhazya’da, yeni Anayasa’ya uygun olarak, (26 Kasım 1994 tarihinde kabul edilen) özgür, demokratik parlamento, Başkanlık ve yerel özyönetim organları seçimleri yapıldı, icra makamı kuruldu.
Yabancı hegemonyasından kurtulan Abhazya, mücadelesinin haklılığına gerçekten inanarak uluslararası topluluğun desteğini bekliyordu. Ancak uluslararası topluluğun Abhazya halkının özgürlüğe ve bağımsızlığa ulaşma çabalarını kabul etmemesi üzüntü vericidir. Aynı şekilde Gürcüstan’ın isteğiyle gerçekleştirilen Abhazya’ya yönelik, onun politik, ekonomik ve enformasyon izolasyonunu amaçlayan ve hiçbir suçu olmayan vatandaşlar için olumsuz sonuçlar doğuran ve uluslararası insani hukuk ilkelerinin insan hakları bildirgesinin, insan hakları Avrupa Konvansiyonu’nun uluslararası insan hakları paktlarının ve diğer birçok belgenin kararlarının ciddi ihlali olan yaptırımları kınamayı hak etmektedir.
3 Ekim 1999 tarihinde Abhazya’da savaş öncesi dönemde toplam seçmenlerin hemen hemen %60’ının katıldığı bir referandum yapıldı. Katılanların ezici çoğunluğu Abhazya’nın bağımsızlığından yana tavır aldıklarını gösterdiler. Bu irade beyanına dayanarak 12 Ekim 1999’da Parlamento tarafından “Abhazya Cumhuriyeti’nin Devlet Bağımsızlığı Aktı” kabul edildi.
Abhazya Cumhuriyeti Parlamentosu şuna inanıyor ve ümit ediyor ki, halkın uluslararası hukuk ilkelerine uygun olarak elde ettiği Abhazya’nın bağımsızlığı tanınacaktır.
Abhazya Cumhuriyeti Parlamentosu Halk Meclisi Başkanı S. CİNCOLYA
Sohum 7 Aralık 2001
Kaffed
